14 Kasım Dünya Diyabet Günü münasebetiyle konuşan Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) Diyabet Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Serpil Salman, diyabet sıklığının giderek arttığını ve birçok hastanın da diyabetli olduğunun farkında olmadığını vurguluyor.
Diyabetin ömür uzunluğu süren kronik bir hastalık olduğuna dikkat çeken Salman, hastalık ve belirtileri ile ilgili şunları söyledi:
“Oluşumunda iki temel sıkıntıdan biri vardır; Pankreasın kâfi insülin hormonu üretememesi (Tip 1 diyabet) yahut üretilen hormonun dokular tarafınca gereğince kullanılamaması (Tip 2 diyabet). Tip 1 diyabet daha çok çocukluk çağında, tip 2 diyabet ise erişkinlerde görülür. Son yıllarda obezitenin artışıyla çocukluk çağında da tip 2 diyabet görülmeye başlanmıştır. Kan şekerinin çok yükselmesi diyabetin tipik klinik yakınmaları olan çok idrar yapma, çok su içme, ağız kuruması üzere yakınmalarla kendisini aşikâr eder. Tüm diyabet olgularının yüzde 90’nını tip 2 diyabet oluşturur. Tip 2 diyabet çoklukla kilo fazlalığı yerinde gelişir ve birden fazla hastada kan basıncı ve kan yağlarının yüksekliği ile birlikte seyreder. Bu olgularda şeker yüksekliği başlangıçta çok fazla olmadığı için şikayetler çoklukla geç ortaya çıkar. Bu nedenle hastalar bazen yıllarca, diyabet olduklarını fark etmeyebilirler. Ailesinde tip 2 diyabet hikayesi olanlarda diyabete yakalanma riski daha fazla olduğu ve bu bireylerin daha da dikkatli araştırılması gerektiği bilinmelidir. Dünyanın başka ülkelerinde olduğu üzere ülkemizde de sosyoekonomik düzeyi daha düşük olan kesitlerde diyabet farkındalığı daha azdır.”
DÜNYADA 463 MİLYON DİYABET HASTASI VAR
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) Diyabet Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Serpil Salman
Dünyada yaklaşık 463 milyon diyabet hastası olduğu düşünüldüğünü belirten Salman, bu sayının süratle arttığına dikkat çekerek, “Dünya yüzeyinde körlüğün, böbrek yetmezliğinin, travmaya bağlı olmayan bacak kayıplarının, kalp krizi ve inmelerin en sık nedeni diyabettir. Türkiye Avrupa’da diyabetin en sık görüldüğü ülkedir. Artış devam ederse ülkemiz 2045 yılında, dünyada erişkin toplumda en fazla diyabetlinin yaşadığı birinci 10 ülke ortasına girecektir.” dedi.
KİLO FAZLALIĞI VE DİYABET İLİŞKİSİ
“Gerek dünyada gerekse Türkiye’de diyabet hastaları gereğince iyi tedavi edilemiyor.” diyen Prof. Dr. Serpil Salman, “2018 yılında yayınlanan TEMD Çalışması ile, ülke genelinde diyabet hastalarının metabolik durumları birinci defa ortaya konuldu. Ülkemizde tip 2 diyabet hastalarının fakat yüzde 40’ında, tip 1 diyabet hastalarının ise yalnızca yüzde 15’inde kan şekeri denetimi sağlanabiliyor. Diyabetli bireylerde kan basıncı ve kan yağlarının denetim altında olma oranı da hayli düşük. Her 10 Tip 2 Diyabetliden birinde ve her 20 Tip 1 Diyabetliden yalnızca birinde kan şekeri, kan basıncı ve kan yağlarının birebir anda denetim edilebildiği gözüküyor. Eğitim seviyesi yüksek bireylerde, sistemli antrenman yapanlarda ve sigara içmeyenlerde kan şekeri denetiminin çok daha iyi olduğu görülüyor.”
TEMD Çalışmasının ortaya koyduğu bir öbür değerli sonucun ise obezitenin diyabet denetiminde değerli olduğu iken, Türkiye’deki Tip 2 Diyabetlilerin yüzde 90’ında kilo fazlalığı yahut obezitenin görüldüğü belirtildi. Ayrıyeten çalışmada özel sıhhat kuruluşlarında tedavi gören diyabetlilerin daha iyi denetim edildiği ve komplikasyon oranlarının daha az olduğu zira bu merkezlerde hasta başına ayrılan mühletin daha fazla olduğu da ortaya çıktı.
“Son yıllarda cilt altı şeker düzeyini daima ölçerek kayıt yapan, daima şeker ölçüm sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemler sayesinde hastalarımızın şekerini uzaktan bile takip edebilmekteyiz. Fakat, bu sistemlerin maliyeti toplumun çoğunluğu için yüksektir. SGK’nın bu bahiste ödeme yapması tedavi başarımızı artıracak, daima parmağını delmek zorunda olan hastalarımızın acılarını azaltacaktır.” halinde konuşan Salman bir yandan da yanlış bilgilerin hastalara verdiği ziyanı anlattı:
“Sosyal medyada gerçek dışı, hiçbir tıbbi delile dayanmayan birtakım karışımlar, meyveler, içecekler denetimsiz bir formda diyabete deva üzere sunulabilmekte, bu durum hastalarda önemli sıkıntılara neden olabilmektedir. Öteki bir sorun da, obez diyabetlilerde belirli şartlar altında, seçilmiş hastalara uygulanabilecek olan cerrahi teşebbüslerin “diyabet ameliyatı” olarak sunulmasıdır. Birçok hasta bu ameliyatları tüm diyabetli hastalarda uygulanabilecek, hastalığı hayat uzunluğu yok eden, hiçbir riski olmayan süreçler olarak düşünmektedir. Bu bireylerde ameliyat kararının endokrinoloji uzmanın da bulunduğu heyetler tarafından alınması ameliyat sonrası takipte risklerin azaltılması ve gereksiz ameliyatların önlenmesi bakımından değerlidir.”
COVID-19 DİYABET HASTALARINI NASIL ETKİLEDİ?
Diyabetli hastaların Covid-19 enfeksiyonuna yakalanma riskinin daha fazla olmadığını, fakat, diyabetin Covid-19’a yakalanmış bir bireyde hastalığın daha makus seyretmesine neden olabildiğine dikkat çeken Salman, “Özellikle sokağa çıkmanın kısıtlandığı süreçte bir çok kişinin besin tüketimi arttı, hareketi azaldı. Bu durum birçok hastada kilo artışı ve kan şekeri nizamında bozulmaya neden oldu” diyerek kelamlarını tamamladı.
BULAŞICI OLMAYAN SALGIN: DİYABET
Türkiye Diyabet Vakfı Lideri Prof. Dr. Temel Yılmaz
Türkiye Diyabet Vakfı ise 14 Kasım Dünya Diyabet Günü vesilesiyle, “kan şekeri ölçümü” kampanyası başlattı. Kampanyanın gayesi, “HbA1c” oranını yüzde 7’nin altına indirmek.
Birçok uzman, diyabet üzere kronik hastalarda, iki üç aylık ortalama kan şekeri durumunu gösteren “HHbA1c” düzeyinin, pandeminin de yarattığı hareketsizlikten dolayı çok artacağını öngörüyor. Lakin çok sayıda bilim insanı da diyabet hastalarının bu güç periyodu fırsata çevirmelerinin de mümkün olduğunu vurguluyor.
Türkiye Diyabet Vakfı Lideri Prof. Dr. Temel Yılmaz, kan şekeri denetiminin bilhassa pandemi sürecinde hayati ehemmiyet taşıdığını vurgulayarak, “Covid 19 ile başlayan ve hayatımızı büsbütün dönüştüren yeni olağanın yarattığı fırsatlardan istifade ederek; şekere de maske takıp uzaklık koyabilirsek hem pandemiyi hem diyabeti yenmemiz mümkün” dedi.
Prof. Dr. Yılmaz, “Diyabet hastalarının gözünü, böbreğini ve kalbini müdafaası için “HbA1c” oranının yüzde 7’nin altında olması büyük bir kıymet taşıyor. Lakin Türkiye’de denetim oranları çok düşük, hatta bu oran yalnızca yüzde 28. Bu yüzden tüm diyabet hastalarına “Hadi A1c’ni 7’le” diyoruz” biçiminde konuştu.
“DİYABETE DUR DEMEK ELİNİZDE”
Kış aylarına girerken Covid-19 olay oranlarının tırmanışa geçmesiyle tekrar konutlara kapanmak durumunda kalındığına işaret eden Prof. Dr. Yılmaz, “Diyabet hastalarımız bu devri iyi kıymetlendirebilir. Bu süreci daha sağlıklı geçirmenin anahtarı istikrarlı beslenmek, daha az karbonhidrat tüketimi ve bol bol antrenman. Konutta geçirilen mühlet zarfında bulaşıcı olmayan bir salgın niteliğindeki diyabete bu halde “dur” demek aslında hepimizin elinde” diye konuştu. Prof. Dr. Temel Yılmaz özetle şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“Diyabet hastalarının 2-3 aylık ortalama kan şekeri durumunu gösteren bir parametre olan “HbA1c” oranlarının artması ve kan şekerinin denetimden çıkması; retinopati, ampütasyon ve son olarak böbrek yetmezliği üzere komplikasyonları artırma riskini de tetikliyor.”
Sözcü
