Kronik böbrek hastalığı, dünyada ve ülkemizde salgın halini almış kıymetli bir halk sıhhati sorunu olarak dikkat çekiyor. Böbrek hastalığı erken saptanırsa sıklıkla önlenebiliyor yahut ilerlemesi geciktirilebiliyor. Lakin hastalığın farkındalığının düşük olması, erken periyotta tespit edilmesine imkân vermiyor. Bireylerin hastalığının farkında olmaması nedeni ile “son devir böbrek yetmezliği” gelişiyor ve ömür kalitesi bozuluyor.
Hastalığın global tehdit düzeyinde ilerlediğine ve çok önemli sonuçlar doğurduğuna dikkat çeken Türk Nefroloji Derneği Lideri Prof. Dr. Kenan Ateş, “Kronik böbrek hastalığı dünyada her 10 erişkinden birini etkiliyor ve her yıl 2,5 milyon kişi hastalığın yol açtığı sıkıntılar nedeniyle hayatını kaybediyor ve maalesef Türkiye, böbrek hastalığı sıklığının en yüksek olduğu ülkeler ortasında yer alıyor” dedi.
‘BÖBREK HASTASIYIM, HAYATA BAĞIMLIYIM’ KAMPANYASI
Böbrek hastalığı olan bireylerin ömür kalitelerini iyileştirmek, hayata tüm taraflarıyla bağlanmalarını ve katılmalarını desteklemek maksadıyla bu yıl Dünya Böbrek Günü’nün global sloganı, “Böbrek Hastalığı ile Uygun Yaşamak” olarak belirlendi.
2006 yılından beri her yıl Dünya Böbrek Günü özelinde böbrek sıhhati ve hastalıkları konusunda toplum şuurunu artırmak, erken teşhisin ehemmiyetini vurgulamak ve böbrek hastalığının insan sıhhati üzerindeki ağır yükü hakkında kamuoyunu bilgilendirmek hedefiyle çalışmalar yapan Türk Nefroloji Derneği ise 2021 yılı Dünya Böbrek Günü ve haftasında “Böbrek Hastasıyım, Hayata Bağlıyım” sloganı ile farkındalık çalışmaları düzenliyor.
Türk Nefroloji Derneği Lideri Prof. Dr. Kenan Ateş “Hastalarımızın hayat kalitesini kıymetlendirmek ve sonrasında saptanan sıkıntılara yönelik çalışmalar yapmak için, www.dunyabobrekgunu.org adresinde yer alan bir Hayat Kalitesi Anketi hazırladık. Bu anketin sonuçlarına nazaran hastaların yalnız üçte biri (yüzde 34) ömür kalitelerinin iyi olduğunu söylemişlerdir. Bu ankete nazaran her 4 böbrek hastasından 3’ü hastalıklarının günlük fizikî aktivitelerini, çalışma durumlarını (işte yahut evde), uyku tertiplerini ve hayattan aldıkları keyfi etkilediğini belirtmişlerdir. Hastaların üçte ikisi hastalıklarının ailelerine karşı sorumluluklarını, seyahat etme kapasitelerini ve cinsel hayatlarını etkilediğini söylemişlerdir. Hastaların büyük çoğunluğu (yüzde 87) aldıkları aile takviyesinden, misal biçimde yüzde 91’i de aldıkları sıhhat hizmetinden aşikâr derecelerde mutlu olduklarını belirtmişlerdir. Böbrek hastalarının yüzde 82’si diyet yapmaktan, yüzde 85’i çok ilaç kullanmaktan, yüzde 84’ü hastaneye sık denetime gitmekten, yüzde 81’i hekimlere yahut öteki sıhhat işçisine bağımlı olmaktan, yüzde 88’i geleceğe yönelik meçhullükten ve yüzde 78’i ailelerine yük olmaktan değişen derecelerde de olsa rahatsız olduklarını belirtmişlerdir.
HER YIL 2,5 MİLYON İNSAN HAYATINI KAYBEDİYOR
Her yıl yaklaşık 2,5 milyon kişinin hastalığın yol açtığı problemler nedeniyle hayatını kaybettiğini belirten Prof. Dr. Kenan Ateş, “Kronik böbrek hastalarında, başta kalp-damar hastalıkları olmak üzere eşlik eden problemler nedeniyle maluliyet ve mevt oranları hayli yüksektir. Ve bu hastaların sık olarak hastaneye yatması gerekebilmektedir. Üstelik, kalp-damar hastalıkları, kanser, KOAH üzere birçok hastalıkta mevt oranlarında azalma olmasına rağmen, kronik böbrek hastalığında giderek artmaktadır. Hala kronik böbrek hastalığı tüm ölümlerin yüzde 4,5’undan sorumludur. Bunun sonucunda, kronik böbrek hastalığı tüm mevt nedenleri ortasında 1990’da 17. sırada iken, günümüzde 12. sıraya çıkmıştır ve 2040 yılında 5. sıraya yükselmesi beklenmektedir” biçiminde konuştu.
BÖBREK HASTALARINDA COVID-19 RİSKİ
Bu yıl 11 Mart 2021 tarihine denk gelen Dünya Böbrek gününün, birebir vakitte Türkiye’de birinci Covid-19 hadisesinin açıklandığı günün de birinci yıl dönümü olduğunu vurgulayan Dernek Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Arıcı şunları kaydetti:
“Bütün dünyayı tesiri altına alan bu salgın ülkemizde de değerli problemlere yol açmış, birçok insanımızın ve sıhhat çalışanımızın ne yazık ki hayatlarını kaybetmelerine neden olmuştur. Türk Nefroloji Derneği, salgının birinci aylarında hastaneye yatarak tedavi gören binin üzerinde böbrek hastasının verisini kıymetlendirerek memleketler arası bilim dünyası ile de paylaşmıştır. “Türk Nefroloji Derneği Covid-19 Tecrübe Paylaşımı” başlığı ile gerçekleştirilen ve Türkiye’de 47 nefroloji kliniğinde 71 nefroloğun iştiraki ile toplanan bilgiler, Covid-19 nedeni ile hastaneye yatarak tedavi gören kronik böbrek hastalarında mevt oranının yüzde 28.4, hemodiyaliz hastalarında yüzde 16.2 ve böbrek nakli hastalarında yüzde 11.1 olduğunu göstermiştir.”
DAHA SIKI TEDBİR ALMALARI GEREKİYOR
Böbrek hastalarının Covid-19 açısından en yüksek risk kümelerinden birini temsil ettiğini ve bu hastaların olağan bakım süreçlerini de etkilediğini tabir eden Prof. Dr. Mustafa Arıcı şöyle devam etti:
“Pandemi öncesinde kronik böbrek rahatsızlığı rahatsızlığı bulunan şahıslar, Covid-19 hastalığının en ağır seyredebileceği riskli kümesi oluşturmaktadırlar. Diyaliz tedavisi gören böbrek hastalarının bağışıklık sistemi enfeksiyonlarla uğraş açısından gereğince güçlü değildir. Münasebetiyle bu şahıslarda zayıflayan beden savunması nedeniyle enfeksiyon hastalıklarına karşı bir yatkınlık kelam konusu olabilir. Diyaliz hastalarının, sıhhat çalışanları ve yetkililer tarafından alınması gerekli olan tedbirlerini alarak planlanmış diyaliz tedavilerine ise orta vermeden devam etmesi gereklidir. Birebir formda böbrek nakli yapılmış şahıslar, organ reddinin olmaması için kullandıkları bağışıklık baskılayıcı ilaçlar nedeniyle enfeksiyon hastalıklarına karşı bir ölçü savunmasız kalmış olsa da ilaçlarını kullanmaya devam etmeleri hayati ehemmiyete sahiptir. Bu şahısların pandemi periyodu boyunca daha dikkatli olmaları, daha sıkı önlemler almaları, tedavilerini aksatmamaları ve tedavi ihtiyaçları haricinde mümkün epey meskenlerinde kalmaları önerilir.”
Ömür Kalitesi Anketi içerisinde sorulan Covid-19 soruları da enteresan sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Böbrek hastalarının yüzde 92’si Covid-19 salgını nedeniyle değişen derecelerde kaygılandığını belirtmişlerdir. Hastaların neredeyse yarısı (yüzde 47) Covid-19 salgını sürecinde böbrek sıhhatleri ve tedavileri ile alakalı sorun yaşamışlardır. Anketi dolduran neredeyse her 4 hastadan 3’ü (yüzde 73) şimdi Covid-19 aşısı olmamıştır. Hastaların yüzde 76’sı aşının tesirleri ve yan tesirleri için de tasa duymaktadır.
DİYALİZ VE BÖBREK NAKLİNİN GLOBAL MALİYETİ: 1,5 TRİLYON DOLAR
Kronik Böbrek Hastalığının sıhhat iktisadı üzerinde global bir tehdit oluşturduğuna dikkat çeken Kenan Ateş, “Kronik böbrek hastalığı sıklıkla ilerleyici bir hastalıktır. Böbreklerin süzme fonksiyonunun yüzde 85-90’dan fazla yitirilmesi, son devir böbrek hastalığı olarak isimlendirilir. Son periyoda ulaşan hastaların hayatını sürdürebilmesi için diyaliz yahut böbrek nakli tedavilerinin uygulanması gerekir. Şu anda tüm dünyada 3.5 milyon civarında diyaliz yahut böbrek nakli hastası bulunmaktadır. Bu sayının 2030 yılında 5.5 milyona ulaşması beklenmektedir.
Ülkemizde de diyaliz yahut böbrek nakli uygulanan hasta sayısı son 15 yılda 2.5 kat artarak günümüzde 85.000’e yaklaşmıştır. Diyaliz ve böbrek nakli değerli tedavilerdir ve ülkelerin sıhhat bütçelerini önemli halde tehdit etmektedir. Ülkeler ortasında farklılıklar olmakla birlikte, sıhhat bütçelerinin yaklaşık yüzde 5’i bu tedaviler için harcanmaktadır. Diyaliz ve böbrek naklinin global maliyetinin 1.5 trilyon dolar civarında olduğu varsayım edilmektedir. Erken evre hastaların takip ve tedavi harcamalarının dahil edilmesiyle, hastalığın sıhhat iktisadına yükü çok daha artmaktadır” halinde konuştu.
EN KIYMETLİ NEDENİ DİYABET
Dünyada ve Türkiye’de kronik böbrek hastalığına yol açan en değerli nedenler olarak diyabet ve hipertansiyon gösteriliyor.
Dünya genelinde 1995 yılında yüzde 4 olan diyabet sıklığı, günümüzde yüzde 10’a ulaştı. Bu artış suratı ile hala 465 milyon civarında olan hasta sayısının önümüzdeki 20-25 yıl içinde 700 milyona ulaşması bekleniyor.
Ülkemizde de diyabet sıklığı dramatik biçimde artıyor. 1995 yılında yüzde 5.2 olan sıklık, ortadan yalnızca 15 yıl geçtiği halde 2010’da yüzde 13.7’ye yükseldi. Günümüzde bu oranın yüzde 15’i geçtiği iddia ediliyor.
Diyabeti olan bireylerin yüzde 30-40’ında böbrek hastalığı gelişiyor. Yapılan CREDIT çalışmasında, Türkiye’de diyabetli bireylerin yüzde 32.4’ünde kronik böbrek hastalığı saptandı. Bu oran, diyabetik olmayanlara nazaran 2.5 kat daha yüksek. Türk Nefroloji Derneği’nin Böbrek Kayıt Sistemi bilgilerine nazaran, diyalize yeni başlayan hastaların yaklaşık yüzde 40’ında altta yatan neden diyabet olarak gösteriliyor.
TÜRKİYEDE HER 6-7 ERİŞKİNDEN BİRİ BÖBREK HASTASI
Kronik Böbrek Hastalığı, dünya genelinde her 10 erişkinden birinde görülen en kıymetli toplum sıhhati meselelerinden birisi olarak kabul edilirken, tüm dünyada yaklaşık 850 milyon böbrek hastası bulunuyor. Bu sayı, sık görülen hastalıklar olan diyabet, kalp-damar hastalıkları, kanser, KOAH ve depresyonlu hasta sayısından daha yüksek düzeylerde yer alıyor.
Türk Nefroloji Derneği tarafından gerçekleştirilen CREDİT çalışması, ülkemizde erişkinlerin yüzde 15.7’sinde kronik böbrek hastalığı bulunduğunu gösteriyor. Buna nazaran, ülkemizde her 6-7 erişkinden birisi böbrek hastası ve hastalık hala 9 milyondan fazla vatandaşımızı etkiliyor.
ERKEN TEŞHİS DEĞERLİ
Kronik böbrek hastalığı açısından risk kümesinde olan (diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalığı, obezite yahut ailesinde böbrek hastalığı bulunan yahut yaşı ileri olan) bireylerde böbrek işlevlerinin tertipli takip edilmesi ve hastalığın erken evrelerinden itibaren böbrek gözetici tedavi yaklaşımlarının başlanması hayli değerlidir. Erken teşhis böbrek sıhhatiniz için de kıymetlidir.
Sözcü
