Tüm dünyada yapılan Covid-19 aşıları, doz bazında 50 milyona yaklaştı. 15 milyon barajını geçen ABD bu alanda birinci sırada yer alsa da ülkede bu sayı nüfusun yüzde 5’inden azına denk geliyor. Aşılamaya 14 Ocak’ta süratli biçimde başlayarak 1 milyon doza ulaşan Türkiye birebir sıralamada yüzde 1.2 ile 13’üncü sırada yer almakta.
Fakat iki ülke var ki, görece düşük nüfuslarının da tesiriyle aşılama oranı açısından dünyadaki başka tüm ülkelerle farkı açmış durumda: Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail.
Covid-19 salgını ile uğraşta de aşının virüs üzerindeki tesiri büyük değer taşıyor. Tam da bu nedenle tüm dünyanın gözü nüfusunu en yüksek oranda aşılamayı başaran iki ülkede. Onların ortaya koyacağı bilgiler öbür ülkeler için de yol gösterici olacak. Pekala nüfuslarını önemli bir oranda aşılamak İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin Covid ile çabasını bugün için nasıl etkiledi? Bu iki ülkede olay sayıları aşıya karşın neden tırmanışa geçti?
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Kapsamlı aşı programı ile süratli bir biçimde ilerleyen Körfez ülkesinde olaylar yeni yılın birinci gününden itibaren adeta tavan yapmış durumda. 19 Ekim’de 915 hadise görüldükten sonra yalnızca 27 Aralık’ta 944 ile binin altına inildi. 5 Ocak tarihi ise bin 967 olay ile 2 binin altında hadise açıklanan son gün oldu. BAE, bin olay hududunu birinci kere 12 Eylül’de bin 7 ile aştı ve o günden bu yana çok nadiren bin olayın altına indi.
Lakin bunun tersine ülkede Covid-19 kaynaklı toplam mevt sayısı 776. Vefat oranının düşük olmasında süratli tespit süreci ve ağır aşılamanın yanı sıra önemli bir kısmı yabancı profesyonellerden oluşan genç nüfusun tesirli olduğu tabir ediliyor. Birebir vakitte “Ne kadar çok test yapılırsa o kadar çok olaya rastlanır” tezini doğrularcasına 9.9 milyonluk ülkede 24.2 milyon test yapıldı. Böylelikle 2. defa virüse yakalananlar ile hastalığı semptomsuz ve hafif atlatanlar da tespit edilebildi.
Ülkede tüm bu bilgilere karşın aşının birinci dozunun aktifliği hakkında gündeme düşen bir data paylaşılmadı. Ağır testlerle hadise tespitini epeyce kapsayıcı kılan ve aşılamada da çok süratli hareket eden BAE, tüm ülkeye ikinci dozları vurduktan sonra gerçek sonuçlara ulaşacak. Hükümet, Mart ayının sonuna kadar nüfusun yarısını aşılamış olmayı planlıyor.
Tüm halkını fiyatsız aşılamayı planlayan Birleşik Arap Emirlikleri, 18 Ocak’ta 16 yaşından başlayarak ülke vatandaşı olup olmadığı fark etmeksizin tüm ülke sakinlerine aşı yapacağını açıkladı. Birleşik Arap Emirlikleri tıpkı vakitte Rus aşısı Sputnik V için de acil kullanım onayı verdi. Sinopharm aşısı kullanan BAE, aşıyı mecburî tutmuyor lakin devlet memurları aşı olmak istemezlerse her hafta parasını ödeyerek PCR testi yaptırmak mecburiyetinde kalacak.
İsrail, 850 bin bireye, yani 60 yaş üstü nüfusun yüzde 60’ına ikinci dozu uyguladı. (Fotoğraflar: Reuters)
İSRAİL
Aşılamada uzak orta liderliği elinde bulunduran İsrail’de ise aşının aktifliği üzerine bilgiler paylaşılırken iki farklı görüş gündeme geldi. 19 Ocak’ta The Guardian’da yer alan habere nazaran Army Radio’ya konuşan Prof. Dr. Nachman Ash, “İlk dozun muhafaza oranı, umduğumuzdan daha az” derken virüsün mutasyona uğramış varyantının Covid-19’un ana sebebine dönüşebileceği ikazında da bulundu. Ash, Pfizer’ın açıkladığından daha düşük bir muhafaza oranına rastlandığına dikkat çekerken bu görüşe karşılık veren isim ise İsrail Halk Sıhhati Kurumu Lideri Sharon Alroy-Preis oldu.
Alroy-Preis, aşılanan bireylerde birinci dozda gereğince antikor oluşmadığı için hadiselerde artış olduğuna dikkat çekti. Şeba Tıp Merkezi ise ikinci doz Pfizer aşısını yaptıranlarda antikor oranının 6 ila 12 kat ortasında arttığını vurguladı.
Toplamda 598 bin 28 hadisenin görüldüğü İsrail’de Covid-19 kaynaklı ölümlerin sayısı ise 4 bin 266. İsrail’de günlük hadise sayıları aralık ayının sonundan bu yana 5-10 bin ortasında 10 bine daha yakın düzeylerde değişiyor.
Bu bilgiler ışığında aşı konusuna dönecek olursak İsrail’in kuzeyindeki Rambam Health Deva Campus bünyesinde çalışan ve çift doz aşı olan bin 800 hekim ve hemşirenin yüzde 91’inde, birinci dozdan 21 gün sonra, ikinci dozdan çabucak evvel, antikor oranında önemli bir artış görüldüğü açıklandı. Hastanenin sorumlu yöneticisi Dr. Michael Halberthal’ın açıkladığı bilgilere nazaran yüzde 91’e ek olarak yüzde 2 oranında da orta düzey bir artış gözlemlendi.
Financial Times’ın haberine nazaran Dr. Halberthal, “İlk enjeksiyondan üç hafta sonra yüzde 93’lük kesimde değerli bir reaksiyon görüldüyse, bu iyi bir soruyu gündeme getiriyor; birinci enjeksiyonu daha fazla beşerde kullanmayı tercih edebiliriz” tabirlerini kullandı.
Yetişkinlerin tamamını Mart sonuna kadar aşılamayı planlayan İsrail’de yetkililer, aşı hakkında sağlıklı bilgilerin lakin ve lakin ikinci dozlar sonrasında oluşacağının altını çizerken elbette birinci doz bilgilerinin de değerli olduğunu belirtiyor.
60 YAŞ ÜSTÜNÜN YÜZDE 60’INA İKİNCİ DOZ UYGULANDI
Epidemijolositlerin yakından izlediği İsrail, 850 bin şahsa, yani 60 yaş üstü nüfusun yüzde 60’ına ikinci dozu uyguladı bile. Bununla birlikte İsrail’de birinci dozdan sonra yaşanan hadise sayılarındaki artış ikinci dozun ne vakit uygulanması gerektiği sorusunu da tekrar gündeme getirmiş durumda.
Şeba Tıp Merkezi Genel Yönetici Yardımcısı Arnon Afek, farklı aralıklarla yapılan testlerde iki hafta sonra aşı olanların yüzde 50’sinde antikor sayısında ortalama üstü artış görüldüğünü aktardı. 21 günü optimum müddet olarak belirlemeye hazırlanan İsrail’in bu tercihi “geniş kitleye tek doz aşı yahut daha az beşere çift doz aşı” ikileminin de masaya gelmesine neden oldu. Yakın vakitte İsrail’den gelecek olan geniş çaplı sonuçlarla birlikte bu sorunun da karşılığının bulunması bekleniyor.
(Not: Bilim insanları tarafından, aşılamaların Covid-19 olaylarında görülen artışla direkt ilgisi tespit edilmemiştir.)
Kaynaklar: Financial Times, The Guardian, Worldometers, ourworldindata, Şarku’l Avsat, Reuters, The National
Sözcü