Farklı mutasyonlar Türkiye’de: Şimdi ne yapacağız?

Eser AKGÜL

Merthan SÜMBELLİ

Olay artışlarının arkasında yatan neden olarak gösterilen yeni mutasyona uğramış Covid-19 virüsleri bir müddet evvel Türkiye’de de görülmeye başladı. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, İngiltere ve Güney Afrika varyantlarının görülmesinin akabinde Brezilya’da ortaya çıkan yeni cinsin Türkiye’de de ortaya çıktığını açıkladı.

Çünkü Türkiye’de son günlerde olay artışları göze çarpmaya başladı. Bulaş suratını artıran mutasyonlardan korunmak için alınabilecek ekstra bir tedbir var mı? Türkiye’nin kullandığı inaktif aşılar mutasyona karşı tesirli mi? Bu soruların karşılıklarını Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan veriyor.

1-Yeni varyantlar içerisinde hangi özellikleri barındırıyor?

Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan: Güney Afrika’daki mutant virüsle, İngiltere’deki mutant virüs ortasında benzerlik var. İkisi de çok süratli hücreye giriyor. İngiltere’de ortaya çıkan virüs şu ana kadarki bilgilere nazaran, aşı çalışmalarına çok büyük bir mani oluşturmuyor. Brezilya ve Japonya’da görülen mutant virüsle ilgili elimizde net bilgiler yok.

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Şimdiye kadar 3 tane büyük mutasyon oldu ki bunlardan bir tanesi İngiliz mutasyonu dediğimiz B.1.1.7., oburu Güney Afrika’daki mutasyon bir de en son Brezilya’da görülen mutasyon. Bu üç mutasyonda da virüsün daha süratli bulaşması kelam konusu. Şimdi hiçbirinde daha ağır seyrettiğine dair bir bilgi yok fakat virüsün bulaşıcılığı arttı diyebiliriz.

2- Virüs çok sayıda mutasyonu uğrarken neden bu üç tıp öne çıkıyor?

Prof. Dr. Korkut Ulucan: İngiltere’de yeni bir tıp çıktı ve çok kolay yayılma imkanı buldu. Çok kolay yayılma imkanı bulduğu için o bölgede bir anda dominant hale geliyor. Örneğin, ben şu an hastalığa yakalansam bende tahminen farklı çeşitler görülebilecek. Benim bu çeşitlerden hangisini karşı tarafa aktardığım ve onlarda nasıl çoğaldığı kıymetli. Yani bende yeni tipler ortaya çıkıyor. Birebir vakitte o virüs benim hücrelerime girdiği vakit orada da yeni varyasyonlar oluşuyor. Ben bu yeni varyasyonları karşı tarafa aktardığımda bir sıçrama meydana gelmiş oluyor. Bu sırada enfekte özelliğini kaybetmiş mutasyonlar da oluşuyor. Öteki yandan süratli enfekte olabilen virüsler daha süratli girdikleri için başkalarını baskılıyorlar.

3-Yeni varyanta karşı ek tedbir alınması gerekir mi?

Prof. Dr. Korkut Ulucan: Artık aldığımız tedbirleri çok daha şiddetli bir biçimde almak zorundayız. Araya her zamankinden daha fazla dikkat etmeliyiz. Bulunduğumuz kapalı ortamları kesinlikle havalandırmalıyız. Çift maske takmaya itina göstermeliyiz. Zira yeni bir tedavi formülü yok. Tedavi tekniği tıpkı halde ilerliyor. İkisi de çok tehlikeli bir virüs. Herkesin genetik yapısı birbirinden farklı. Genetik yapımız ile virüs ortasındaki ilgiye dair şimdi net bir bilgi elimizde yok.

Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Sıhhat Bakanı da yavaş yavaş ‘aşıya bel bağlamayın, maske ve uzaklık tedbirlerini almaya devam edin, aşı beklediğimiz kadar tesir sağlamayabilir’ üzere açıklamalar yapmaya başladı. Yerli aşı üretiminden bahsediliyor lakin yerli aşıda da zati Çin’den aldığımız aşıyı üreteceğiz. Yani tıpkı zahmetler tekrar olacak. Vatandaşların burada yapabileceği bir şey yok. Maske, uzaklık ve hijyen tedbirlerini almaya devam edeceğiz.

4-Aşılar yeni varyantlara karşı tesirli olacak mı? 

Prof. Dr. Korkut Ulucan: Çin’den aldığımız inaktif aşılar virüse karşı total bir müdafaa sağladığı için bu tip varyasyonlardan en az etkilenen aşı olduğu kestirim ediliyor. Burada aslında inaktif virüs ile yapılacak aşılar, virüs mutasyonuyla baş etmekte çok daha tesirli. Yeni varyantlara karşı bu aşı tesir etmediği takdirde, yeni mutant çeşidin alınması ve inaktif hale getirilmesi bir süreç doğuracaktır. Bu kademede mRNA ve viral vektör aşılar nokta atışı yapabileceği için yeni cinslere yanıt vermeniz çok daha süratli hale geliyor. Yani her aşının kendisine nazaran avantaj ve dezavantajları var.

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Aşıların aktifliği ve mutasyonlarla ilgili çalışmaları maalesef daha çok Amerika’da ve Avrupa’da yapıyorlar ve onlar inaktif Çin aşısı kullanmıyorlar, münasebetiyle daha çok mRNA aşılarının tesirine bakıyorlar. mRNA aşısının etkinliğinde de bir ölçü düşme var. Bu aşı hala daha aktif lakin tesiri yüzde 95’ten yüzde 88’e düşüyor mesela. Bizim kullandığımız aşının aktifliğinin ne kadar değiştiği konusunda bir bilgi yok. Zira bu aşıyı maalesef bizim üzere mutasyonları nizamlı takip edemeyen ülkeler kullanıyor; Çin, Türkiye, Endonezya gibi… Zati Çin aşısının aktifliği sonda, çok kabul edilebilir bir seviyede değil, mutasyonla birlikte bu aktifliğin daha düşük bir düzeye inip inmediğini bilmiyoruz.

5-Aşılama suratı mutasyonlara nasıl tesir eder?

Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: Bilim Konseyi üyeleri ‘aşı 14 gün aralıkla değil de 28 gün aralıkla yapılsın, daha faal olur’ diyorlardı. Onlar pandemi aşısıyla olağan, yıllık olarak sistemli uyguladığımız aşıyı karıştırıyorlar. Pandemi aşılamasında aşı yapmaya bir an evvel başlayıp çok kısa müddette bitirilmesi lazım. Aşılama mühleti uzadıkça, aşıyla virüsü ortadan kaldıramayız. Aşılayarak biz aslında virüse aşıyı tanıtıyoruz. Virüs, aşı ile karşılaşıp ölmeyince yeni mutasyonların çıkma riski artıyor. Bunun önüne nüfusun yüzde 60’ını en kısa müddette aşılayarak geçebiliriz. Zira ölen virüsün mutasyona uğrama riski ortadan kalkıyor. Biz ne yazık ki şu an virüsü ne öldürüyoruz ne olduruyoruz. Yani hem aşıyla engelleyemiyoruz hem de aşı modelini tanıtıyoruz. Virüs de bundan kaçmak için mutasyonlara uğruyor.

Sözcü