Tekraren el yıkamak… Duş alma mühletinin ve sıklığının artması… Paklık eserleri ve antibakteriyel eserlerin olağandan fazla tüketilmesi… İşyeri ve hastane üzere ortak kullanımların olduğu yerlerden kaçmak…
Tüm dünyayı sarsan Covid-19 pandemisi birçok tasa ve kaygıyı de tetikliyor, artırıyor. Bunlardan biri de, kişinin mikrop bulaşması telaşıyla hayatını olumsuz istikamette etkileyecek seviyede tedbir alması olarak tanımlanan, misofobi! Bilhassa obsesif kompulsif bozukluğu bulunan bireylerde daha sık rastlanan bu durum, kişinin kaygı ve tasa seviyesini denetim edememesi nedeniyle hayat kalitesini önemli boyutta düşürebiliyor.
Psikolog Cansu İvecen, “Covid-19’un bulaşma riskinin meçhullüğü misofobi hadiselerinde artışa sebep oldu. Misofobi tedavi edilmediği takdirde kişinin kendini mutsuz hissetmesine, telaşının artarak devam etmesine, gelecekle ilgili ümitsizlik ve çaresizlik hisleri nedeniyle depresyon ve obsesif kompulsif üzere çeşitli hastalıklara yakalanmasına yol açabiliyor.” ikazında bulunuyor.
MİKROP YA DA VİRÜS KAPARSAM?
Misofobi; kişinin günlük hayatını olumsuz tarafta etkileyecek seviyede kaygı ve tasa uyandıran mikrop kapma ya da pislik bulaşması üzere kanılar sebebiyle fazladan tedbir alma durumu olarak tanımlanıyor. Misofobi denilince akla öncelikle mikrop ya da virüs kapma korkusu gelse de, bu sorunu yaşayan şahıslar beden sıvılarından pislik bulaşması tasasını de ağır bir formda hissediyor.
Birinci defa 1879 yılında Dr. William Alexander Hammond tarafından tanımlanan bu endişenin Covid-19’la birlikte daha fazla görüldüğünü anlatan Psikolog Cansu İvecen, “Misofobi, belirsizlikle birlikte ortaya çıkan kaygı hissiyle baş etmede zahmet yaşayanların dokunduğu yerlerden mikrop kapacakları üzere olumsuz kanılarıyla tetiklenebiliyor” diye bilgi veriyor.
FOTO: SHUTTERSTOCK
PAKLIK ABARTILIYOR
Pekala, misofobi nasıl ortaya çıkıyor? Psikolog Cansu İvecen, bu soruya şöyle yanıt veriyor:
“Genetik ve çevresel faktörler misofobi gelişmesine neden olabiliyor. Bilhassa obsesif kompulsif bozukluğa sahip olan bireyler risk altında. Misofobi; kirlenme ve mikrop kapmaktan duyulan çok endişeyle birlikte çok defa el yıkama, duş alma sayısının artması ve müddetinin uzaması, paklık ile antibakteriyel eser kullanımının olağanın çok üzerinde olması, kirli ya da mikroplu olduğu düşünülen yerlerden kaçınma üzere belirtilerle ortaya çıkıyor. Bu bireyler yalnızca mikroplardan değil, ayrıyeten kirlilikten ve salgın hastalıklardan da korkuyor ve bu dehşet hali kişinin ömür kalitesini önemli boyutlarda düşürebiliyor.
ALINAN ÇOK TEDBİRLER KAYGIYI AĞIRLAŞTIRILIYOR
Kişinin gerçek bir tehlike karşısında tedbir alması hayatta kalmasını sağlıyor. Lakin misofobi yaşayanlar, gerçek bir tehlikeyle karşı karşıya kalmasalar bile; algıladıkları, farkında oldukları ve anlamlandırdıkları bir kadro durumlara karşı oluşan tehlikenin yüksek olduğunu düşündükleri için artan bir endişe ve dert yaşayabiliyorlar. Bu çeşit hislerin bireyleri çok tedbir almaya sevk ettiğine değinen Psikolog Cansu İvecen, şöyle devam ediyor:
“Düşünsel olarak oluşan tehlikeyi sonlandırmak ismine aldıkları birtakım tedbirler korku hissinin tetiklenmesine ve artarak devam etmesine sebep olabiliyor. Kişi tehlikeli olduğunu düşündüğü yerlerden kaçınıyor. O ortamda bulunması gerekirse de yaşadığı tasayı azaltmak için düşünsel ve davranışsal olarak tedbirler alıyor. Onun için tehdit içeren yer; iş yeri, hastane, konut ziyareti üzere kalabalık ortamlar ya da ortak tuvalet kullanımının olduğu yerler olabiliyor. Mikrop kapma dehşetiyle bir arada çok antibakteriyel eser kullanımı, mikrop kapma mümkünlüğünün olacağı ortamlardan kaçınma üzere bir ekip tedbirler kişinin anlık olarak telaşını azaltsa da, uzun vadede bu hissin daha da artmasına ve alınan tedbirlerin fazlalaşmasına neden oluyor. Bu da günlük hayatında yapabileceği ve muhtaçlığı olan birtakım aktiviteleri gerçekleştirmesini önlüyor.”
TEDAVİSİ VAR MI?
Misofobi tedavi edilmediği takdirde kişinin ömrünü önemli boyutlarda kısıtlayan bir hale dönüşebiliyor. Dert hissinin artarak devam etmesinin gelecekle ilgili ümitsizlik ve çaresizlik hissini tetikleyebildiğini kaydeden Psikolog Cansu İvecen, “Ayrıca telaş hissinin devam etmesi kişinin kendi hayatıyla birlikte birlikte yaşadığı şahısları de olumsuz etkileyeceği için aile ve toplumsal münasebetlerinin bozulmasına yol açabiliyor.” diye konuşuyor.
Misofobi belirtileri gösteren şahısların kesinlikle bir uzmana başvurması gerektiğine dikkat çeken İvecen, tedavi süreci hakkında şunları söylüyor:
“Tedavinin hali kişinin tasa seviyesine nazaran belirleniyor. Dert bozukluklarında delile dayalı bilinen ve en yaygın kullanılan tedavi prosedürü, bilişsel davranışçı terapileridir. Bu tedavi usulünde kişi, kaçındığı durumlara terapistle bir arada planlanarak, basamaklı olarak karşı karşıya geliyor. Kusurlu değerlendirmeleri ile davranışının fonksiyonu sorgulanarak bilişsel yapılanmanın yine oluşmasına yarar sağlanıyor. Böylelikle kişi bulunduğu ortamı ve davranışlarını, aldığı tedbiri daha gerçekçi bir formda değerlendirebiliyor. Psikoterapiyle birlikte medikal tedavinin düzenlenmesi terapi sürecinin aktifliğinin daha artmasını sağlayabiliyor. Tedaviyle birlikte hastanın tehlike algısının değişmesi ve bu doğrultuda baş etme marifetlerinin artmasıyla misofobi sorunu ortadan kalkabiliyor.”
Sözcü
