Küresel Health 50/50 bilgi tabanına nazaran, birçok ülkede Covid-19 nedeniyle hayatını kaybeden erkeklerin sayısı bayanlardan daha fazla. 30 Kasım prestijiyle, Yemen, Bangladeş, Tayland, Malavi, Nijerya, Afganistan ve Pakistan’da ölenlerin dörtte üçünden fazlası erkek hastalar. Türkiye, Sırbistan, Kırgızistan ve Hong Kong’da ise bu oran yüzde 62 civarında. Covid-19’dan en fazla ölümlerin olduğu Hindistan ve Meksika’da bu oran yüzde 64, Brezilya’da yüzde 58, ABD’de ise yüzde 54.
Corona virüsünde hastalığa yakalanma oranları bayan ve erkekler açısından farklılık göstermese de mevt riski erkeklerde daha yüksek.
BAYANLAR DAHA DİRENÇLİ
BBC Türkçe’nin haberine nazaran, aslında cinsiyetler ortasında hayatta kalma oranındaki farklılıklar erken yaştan itibaren kendisini gösteriyor.
Covid-19’un Brezilya iktisadı ve nüfusu üzerindeki tesirlerini inceleyen nüfus bilimcisi Jose Eustaquio Diniz Alves’e nazaran, “Kadınların hayatta kalma oranı ebediyen uzun vadede daha yüksek olmuştur. Covid-19 da bunu doğruluyor.”
Ayrıyeten hastalıklara karşı direnç bakımından da bayanların daha güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olduğu ve erkeklere kıyasla birtakım kanser çeşitlerine karşı daha az risk taşıdıkları biliniyor.
Bayanların kalp ve damar hastalıklarına, birtakım viral enfeksiyonlara yakalanma riskinin da daha düşük olduğunu gösteren datalar de var.
2003’te farklı bir corona virüsünün yol açtığı SARS salgını sırasında Hong Kong’da ölen 299 kişinin yüzde 57’si erkekti. 1918’deki İspanyol gribi salgınından da erkekler daha fazla etkilenmişti.
Genetik bilimci Dr. Sharon Moalem’in de savunduğu bir teoriye nazaran, hayatta kalma bakımından bayanlar daha güçlü. “Kadınların Genetik Üstünlüğü Üzerine” isimli kitabında Maolem, davranış ve ömür stili tercihlerinin oynadığı role karşın, bayanların biyolojik olarak erkeklerden daha güçlü olduğunu gösteren bilgilere yer veriyor.
BAYANLAR DAHA SIK EL YIKIYOR
Bayanlar, genel olarak daha nizamlı doktora gidiyor, daha az sigara içiyor, daha sık el yıkıyor. Erkekler ise tipik olarak daha riskli davranışlar gösteriyor ve hastalıklara karşı vaktinde müdahalede bulunmuyor.
Brezilyalı nüfus bilimci Alves’e nazaran, Covid-19 bakımından bayanların hayatta kalma oranının daha yüksek olması birçok faktöre bağlı. “Ölüm oranı bakımından biyolojik faktörlerin açıklayıcılığı toplumsal faktörlerden daha az” diyor.
Bayanların salgından kurtulma talihinin daha yüksek olmasını açıklama teşebbüslerini “hemen çabucak mutlaka geçerli” görse de Dr. Moalem, bu mevzuyu açıklayıcı olabilecek öteki etkenlere de bakmak gerektiğini söylüyor.
Nisan ayında New York Times gazetesine yazdığı bir makalede, “Bu açıklamalarda göz arkası edilen şey, corona virüsünün erkekler üzerindeki orantısız tesiri olağandışı değil. Hayatta kalma bakımından erkekler daha zayıf” diyordu.
Bunun nedenini ise genlerin işleyişine bağlıyor.
X KROMOZOMUNUN GÜCÜ
İnsanların her hücresi olağanda 23 çift olmak üzere toplam 46 kromozomdan oluşuyor. Bunların 22 çifti bayan ve erkekte tıpkı. 23. çiftteki farklı kromozom cinsiyeti belirliyor. Bunlar bayanlarda iki X kromozomu iken, erkeklerde X ve Y kromozomu olarak ayrışıyor.
X kromozomu Y kromozomundan yapısal olarak daha büyük ve daha karmaşık. Hücre işlevi açısından gerekli proteinleri üreten uzun genetik husus dizilimine sahip yaklaşık 1150 gen içeriyor. Y kromozomunda ise 60-70 gen bulunuyor.
Lakin iki adet X kromozomunun olması bayanların iki kat daha fazla X kontaklı protein ürettiği manasına gelmiyor.
Dişi hücrelerinde bu X kromozomlarından yalnızca birisi etkin hale geliyor. İkinci kopya ise rastgele “inaktive” edilerek etkisizleştiriliyor. Her hücre birebir X kromozomunu devre dışı bırakmıyor ve bu durum bayanlara avantaj sağlıyor.
Bir erkeğin X kromozomunda hastalığa yol açan bir gen varsa, bu hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir.
Bayanda ise birebir hastalığın olması halinde, sağlıklı X kopyasına sahip olan hücreler, genlerin hakikat formda tabir edilmesini sağlayacaktır. Bayanlarda da bu hastalık ortaya çıkmakla birlikte, daha hafif geçirme olasılıkları yüksek olacaktır.
ÖTEKİ FAKTÖRLER NELER?
Öbür çalışmalar, kız bebeklerin akciğerleri daha erkenden olgunlaştığı için yenidoğan ağır bakım ünitelerinde hayatta kalma oranlarının daha yüksek olduğunu gösterdi. Böylelikle, yenidoğan periyodundaki en önemli mevt nedenlerinden biri olan teneffüs sıkıntılarının ortaya çıkmasından korunuyorlar.
Lakin bayan ve erkekler ortasındaki farklılıkların açıklanmasına yardımcı olabilecek öteki faktörler, örneğin hormonlar da var .
Yüksek düzeydeki erkeklik hormonu testesteron, riskli davranışlar ve grip aşısı olduktan sonra bağışıklık sisteminin daha zayıf bir reaksiyon vermesiyle ilişkilendirildi.
Kadınlık hormonu östrojenin ise, anti-inflamatuvar özellikleri var ve bağışıklık sisteminin gösterdiği reaksiyonları güçlendiriyor.
Uzmanlar tıpkı vakitte, anjiotensin-dönüştürücü enzim 2, ya da ACE2’yi araştırıyor. Bu enzim, corona virüsünün bedene giriş noktası sağlıyor ve X kromozomunda yer alıyor.
Bayanlarda X kromozomundan iki kopya olduğu ve bu sayede X temaslı hastalıklardan daha az etkilendiklerinden, kimi uzmanlar bayanların Covid-19’dan daha az etkilenmelerinin bir açıklamasının bu olabileceğini söylüyor.
KAPSAMLI BİR ÇALIŞMA YAPILMALI
Birinci ortaya çıkışından bu yana, Covid-19’un bir teneffüs yolları hastalığından çok daha fazlası olduğu görüldü.
Kardiyovasküler sistemi, böbrekleri ve hatta koku ve tat alma hislerini etkileyebiliyor. Tüm bunları açıklayabilecek bir faktör hala bulunamadı.
Uzmanlar, cinsiyetin Covid-19’da bir risk faktörü olup olmadığının belirlenebilmesi için geniş kapsamlı bir çalışma yapılması gerektiğini söylüyorlar.
Sözcü
