Covid-19 bir yıldan uzun bir müddettir hayatımızda. Bu müddet içerisinde virüsle ilgili çok şey öğrendik ancak hastalığı geçirenlerin orta-uzun vadede neler yaşayacağı hâlâ bilim dünyası tarafından araştırılıyor.
Tıp makalelerinin yayımlandığı medRxiv isimli yayında geçen hafta 11 bilim beşerinin imzasıyla çıkan bir makaleye nazaran bedenin Covid’den sonra geçirdiği otoantikorlar (bağışıklık sistemine karşı geliştirilen antikorlar) kişinin dokularına ziyan verebiliyor.
Şayet bu çalışmanın üzerine yapılacak öbür çalışmalar da sonucu doğrulayabilirse Covid-19 sonrası yaşanan bunama ve eklem ağrıları üzere rahatsızlıkların sebepleri açıklanabilecek.
Otoantikorlar bağışıklık sisteminde yanlış yönlendirildiklerinde ve bedenin dokularına ziyan vermeye başladıklarında, bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı olarak kimi hastalıklara neden olabiliyorlar.
Ekim ayında tekrar medRxiv’de yayımlanan Matthew C. Woodruff, Richard P. Ramonell, F. Eun-Hyung Lee, Ignacio Sanz imzalı makaleye nazaran Covid-19 enfeksiyonu ağır formda seyreden 52 hastanın yüzde 70’inden fazlasının kendi DNA’larına ve kan pıhtılaşmasına yardımcı olan proteinlere karşı antikor taşıdıkları bulundu.
Boston Tıp Merkezi’ndeki özel patojenler ünitesinin tıbbi yöneticisi Dr. Nahid Bhadelia, “Bu bir sinyal, kesin olan bir şey yok. Otoantikorların ne kadar yaygın olduğunu ve Covid hastalığının uzun seyretmesiyle irtibatlı olduğunu bilmiyoruz.” dedi.
OTOANTİKORLAR NÖROLOJİK SEMPTOMLARI AÇIKLAYABİLİR
Yeniden ekim ayında Cold Spring Harbor Laboratory tarafından yapılan bir araştırmaya nazaran Covid-19 hastalarında beden tarafından üretilen karbonhidratlara karşı otoantikorlara rastlandı.
Bu durumun hastalar üzerindeki nörolojik semptomları açıklayabileceği belirlendi. Kasım ayında Science Translational Medicine mecmuasında yapılan bir araştırmada, Covid nedeniyle hastaneye kaldırılan hastaların yarısında damarlarda pıhtılara ve tıkanmalara neden olan otoantikorlar olduğu açığa çıktı. Tüm bu bilgiler, otoantikorların Covid-19 enfeksiyonuna maruz kalan kimi bireylerde otoimmün hastalığa yol açabileceği tasasını artırdı.
‘BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN BAŞI KARIŞIYOR’
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tufan Tükek otoantikorlar ve Covid-19 bağlantısını sozcu.com.tr okurları için anlattı. Tütek Covid-19 sonrası bedenin bağışıklık sisteminin başının karışabileceğini bu sebepten dolayı otoantikor oluşabileceğini aktarıyor.
OTOANTİKORLAR BİR HASTALIĞIN SEYRİNİ NEGATİF İSTİKAMETTE TESİRLER Mİ?
Otoantikorların yüksek olmasının hastalığın daha şiddetli seyredeceği manasına gelebileceğini söyleyen Prof. Dr. Tükek, “Covid-19 üzere hastalıklarda immün sistemin bazen başı karışabiliyor. İmmün sistem evvelce tanıdığı hücreleri tanıyamaz hale gelebiliyor. Bu nedenle otoantikorlar oluşabiliyor. Mesela Tiroid dokusuna karşı otoantikorlar oluşursa, tiroid hastalığına yol açabiliyor. Büsbütün virüsün ortaya çıkıp immün sistemin başını karıştırmasıyla ortaya çıkan bir tablo” diye konuşu.
BEDEN KENDİ HÜCRESİNİ TANIYAMAZ HALE NASIL GELİYOR?
Bunun bir hastalık süreci olduğunu belirten Tükek, hususa şöyle açıklık getiriyor: Bu bir hastalık süreci. Pekala bu tanıyamama hali nasıl oluşuyor? Genel olarak bu hücrelerde bir yanılgı meydana geliyor. Bu hücrelerde bir grup bozukluklar meydana geliyor. Münasebetiyle daima olarak onu yabancı zannedip otoantikor üretiliyor. Örneğin, hücre çekirdeğindeki proteinlere karşı antikor oluşturulmaya başlıyor. Bunların bir kısmı hastalıkla sonuçlanırken bir kısmı hastalıkla sonuçlanmıyor. Yalnızca kanda antikor saptanıyor. Bunlara otoimmün hastalıklar diyoruz.
“OTOANTİKORLAR İNDÜKLENDİKTEN SONRA GERİ DÖNÜŞ YOKTUR”
Yale Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Akiko Iwasaki, otoantikorların bağışıklık sisteminin kalıcı bir kesimi olacağını belirterek, “Otoantikorlar indüklendikten sonra geri dönüş yoktur.” sözlerini kullandı ve ekledi, “Otoantikolar aşıya karşı nasıl reaksiyon verir? Yeni edinilen enfeksiyonlara ne yapar? Bu soruların hepsinin ele alınması gerekir.” dedi.
OTOANTİKORLARDA ÇARPICI ARTIŞ GÖZLENDİ
Dr. Iwasaki ve takımı aralık ayında, ağır hastaların bağışıklık sisteminin kısımlarını, beyin hücrelerini, bağ dokusunu ve pıhtılaşma faktörlerini hedefleyen çeşitli otoantikorlarda değerli oranda artış olduğunu gözlemledi. Dr. Iwasaki mevzuyla ilgili olarak, “Bu hastalarda nitekim geniş otoantikor reaksiyonları görüyoruz. Otoimmünitenin yol açabileceğinden şüphelenmiştim lakin ben bile bu kadarını beklemiyordum.” değerlendirmesinde bulundu.
ÖLEN 15 HASTANIN 14’ÜNDE OTOANTİKORLARA RASTLANDI
Dr. Iwasaki ve meslektaşları, çeşitli semptomları olan 172 hastadan, enfekte 22 sıhhat çalışanından ve 30 enfekte olmayan sıhhat çalışanından kan örnekleri aldı. Enfekte beş hastadan birinin kendi bedenlerindeki beş proteine karşı otoantikorlara rastlandı. Hastaların yüzde 80’inin en az bir proteine sahip olduğu bulundu. Hastalığı ağır geçirenlerin bağışıklık reaksiyonlarını engelleyen ve hastalıkları şiddetlendiren otoantikorlara sahip oldukları belirlendi. Çalışma sırasında hayatını kaybeden 15 hastanın 14’ünde bağışıklık sisteminin en az bir bileşenine karşı otoantikorlar olduğu görüldü.
Washington Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Marion Pepper, araştırmalara dahil olmasa da dataların hastalığın seyrini değiştirdiğini açık bir formda gösterdiğini vurguladı. Uzmanlar, hastalık sonrası otoimmünitenin yalnızca corona virüse mahsus bir şey olmadığını, sıtma, cüzzam ve öbür teneffüs enfeksiyonlarının da tesirli olduğunu belirtti. Fakat otoimmünite ve Covid-19’un tehlikeli bir karışım olabileceği de söz edildi.
Romatizmal hastalıkları olan 170 bin kişinin üzerinde yapılan bir araştırmaya nazaran, bu bireylerin Covid-19 nedeniyle artan vefat olasılıklarıyla karşı karşıya olduklarını gösterdi. 130 binden fazla şahısta yapılan diğer bir araştırmaya nazaran, diyabet, sedef hastalığı ve iltihaplı romatizma üzere otoimmün şartların, Covid-19’dan teneffüs komplikasyonlarını ve vefat riskini artırdığı belirlendi.
OTOANTİKORLAR HER VAKİT HASTALIĞA YOL AÇMAZ
Birtakım uzmanlara göreyse otoantikorlar her vakit hastalığa yol açmıyor. Uzmanlar, otoantikorların genel popülasyonda olduklarının altını çiziyorlar. Emory Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Inaki Sanz, “Nüfusun yüzde 10 ila 15’i bu oto-reaktivitenin bir derecesine sahip. Otoantikorların hastalığa yol açması için diğer birçok olayın gerçekleşmesi gerekir.” değerlendirmesinde bulundu.
Harvard Üniversitesi’nden İmmünolog Dr. Shiv Pillai, indüklenen otoantikorların birkaç ay sonra düzelebileceğine değinerek, “Muhtemelen Covid-19 hastalarının büyük çoğunluğunda otoantikorlar akut fazda ortaya çıkıyor ve daha sonra azalıyor.” dedi.
*Yukarıdaki haberde yer alan bilgilerin bir kısmı New York Times’ta Apoorva Mandavilli imzasıyla yayımlanan How the Coronavirus Turns the Body Against Itself (Corona virüsü bedeni nasıl kendisine karşı çeviriyor) isimli makaleden alınmıştır.
Sözcü
