Yaz aylarında artış gösteren ve bir çok kişinin sıklıkla şikayetçi olduğu sıhhat sorunları ortasında baş gösteriyor. Tükettiğimiz besinlerin saklanması veya yemek yerken tükettiğimiz besinlere titizlikle davranmakta fayda var. Besin zehirlenmesi yaşadığınızı anlamak için belirtileri ve dikkat edilmesi gereken besinler için Liv Hospital Gastroentereloji Uzmanı Prof. Dr. Binnur Şimşek kıymetli ihtarlarda bulundu!
Gıda zehirlenmeleri riski yaz aylarında artıyor. Mikroorganizmalar sıcak havalarda çok daha kolay ve kısa sürede çoğalabiliyor. Mikroorganizma sayısı arttıkça ise hastalığın hızı ve etkileri de birebir biçimde artış gösteriyor.
Besin Zehirlenmesi Belirtileri Neler?
Besin zehirlenmeleri çoğunlukla hafif geçirilmekle birlikte ölümcül de olabilen yaygın bir hastalıktır. Mikroorganizmalar (bakteri, virüs veyahut parazitler gibi) ve toksinlerle kontamine olmuş yiyecek veyahut içeceklerin tüketilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bir yiyecek veyahut içeceğin kontamine olduğunu söylemek zordur çünkü imaj, koku veya tatta rastgele bir değişiklik meydana gelmemiş olabilir. Ayrıyeten besinlerin her noktasında toksin veya mikroorganizma tıpkı ölçüde bulunmayabilir ve bu nedenle tıpkı yemekten tüketen her bireyde zehirlenme bulguları tıpkı düzeyde olmayabilir. Klinik bulguları halsizlik, karın ağrısı, ishal, kusma ve ateştir; çoğunlukla 1-3 gün sürer ve pek çok insan bir hafta içinde tamamıyla düzgünleşir. Daha nadiren kanlı ishal, kas ağrısı, tansiyon düşüklüğü ve nörolojik bulgulara da yol açabilir.
Sıklıkla Karşılaşılan Bakteriler Neler?
Besinlerle bulaşan ve zehirlenmeye neden olan bakteriler ortasında en sık rastlanılanlar sırasıyla campylobacter, salmonella, clostridyum perfringens, stafilococus aureus, E. coli, clostridyum botilinum ve basillus cereus’ tıp. Campylobacter’ler sıklıkla çiğ kümes hayvanları, pastörize edilmemiş süt, kırmızı et ve arıtılmamış sudan bulaşabilir. Salmonella bakterisine bağlı zehirlenmeler ise, pastörize edilmemiş süt, yumurta, çiğ et ve kümes hayvanlarının tüketimi ile meydana gelmektedir.
Clostridyum perfringens olarak bilinen bakteri topraktan, kirli sulardan, konserve yiyeceklerden ve kontamine etlerden bulaşır. E. coli pastörize edilmemiş süt ve süt yapıtı, kontamine et, kontamine suyla yıkanmış zerzevat ve meyvelerin tüketimi ile bulaşır. Stafilococ bakterisi ise, beşerde burun ve deride bulunur ve derideki sivilce, iltihaplı yaralar veyahut kesiklerde bulunabilir; hijyenik çalışılmayan restoranlarda bulaşımı sıktır ve çoğunlukla süt ve krema içeren eserler, tatlılar, salatalar ve et yemekleri ile bulaşabilir. Basillus cereus bakterisi pirinç, makarna, sütlü tatlılar ve kremalı yiyecekler ile bulaşmaktadır.
Basilli dizanteriye yol açan bakteri ise kirli sular ve bununla yıkanmış tüm zerzevat ve meyveler, ayrıyeten tavuk ve balık ile bulaşabilir ve ateş, karın ağrısı ve kanlı ishalle kendini gösterir. Besin zehirlenmesi üzere bir klinik tabloya yol açmasa da, kontamine su ve besinlerle bulaşabilen, midede ve onikiparmak bağırsağında iltihap, ülser ve hatta midede kanser yapabilen bir öbür bakteri Helicobacter pylori’dir.
Çiğ ve Az Pişmiş Besinlere Dikkat!
İyi pişirilmemiş veyahut çiğ tüketilen etler ve et yemekleri birebir vakitte birçok paraziter infeksiyonun (barsak solucanı, amipli dizanteri) gelişmesi için risk taşıır. Daha nadir görülmekle birlikte hepatit A virüsü ile infekte şahıslar, hastalığı yani sarılık bulgularının ortaya çıkmadan önceki döneminde düzgün yıkanmamış elleri ile yiyecekleri kontamine edebilirler ve bulaştırıcı olabilirler.
Besin Zehirlenmesinden Korunmal İçin Nelere Dikkat Etmeli?
-Besinleri sağlam yerlerden satın almaya ihtimam gösterilmelidir. Özellikle yaz aylarında dışarıda ve açıkta satılan yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır.
-Hijyen kurallarına uyulduğundan emin olunan ve sirkülasyonu hızlı yerler yemek için tercih edilmelidir.
-Her türlü besin hususu satın alırken etiket bilgisi okunmalı, üretim, son kullanma tarihi ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.
-Pastörize edilmemiş süt ve süt yapıtları katiyetle kullanılmamalıdır.
-Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta satın alınmamalı, yumurtalar kullanılmadan hemen önce katiyetle yıkanmalıdır.
-Konserve satın alırken, alt ve üst kapakları şişkin, kutusu hasar görmüş, kapağı gevşemiş ve son kullanma tarihi geçmiş olanlar kesinlikle satın alınmamalıdır.
-İçme sularının emniyetli kaynaklardan satın alınmasına ihtimam gösterilmeli, güvenilirliğinden emin olunmadığında kaynatıldıktan sonra içilmelidir.
Sebze ve meyveler düzgünce yıkandıktan sonra tüketilmelidir.
-Dondurulmuş besinler, buzdolabı sıcaklığında veyahut mikrodalga fırında çözdürülerek kullanılmalı, çözdürme süreci oda sıcaklığında veyahut kalorifer, soba üstüne bırakılarak kesinlikle yapılmamalıdır.
-Mümkünse yemekler günlük olarak hazırlanmalı, artan yemeklerde yeniden ısıtma kelam konusu olacaksa bir seferden fazla tekrar ısıtma süreci yapılmamalıdır.
-Kırmızı et, tavuk, balık, süt ve yapıtları üzere kolay bozulabilen riskli besinler uygun mühlet ve sıcaklıklarda pişirilmeli, pişmiş yemekler oda sıcaklığında 1 saatten fazla bekletilmemelidir.
-Pişirdikten sonra hemen tüketilmeyecek yemekler, hızla soğutularak yeniden servis edilene kadar buzdolabında saklanmalıdır.
-Özellikle çiğ et, yumurta ve kümes hayvanları üzere besinleri hazırladıktan sonra eller güzelce yıkanmalı, bu çeşit riskli besinler ile pişirilmeden tüketilecek zerzevat ve meyveleri hazırlarken öbür doğrama tahtası ve bıçaklar kullanılmalıdır.
-Tahıl, kurubaklagil üzere kuru besinler nemsiz, kuru ve 15°C -20°C ortasındaki sıcaklıklarda muhafaza edilmelidir.
