Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, 11 Aralık’tan sonra birinci aşıların geleceğini söylemiş ve önceliğin kimlere verileceğini de açıklamıştı. Bugün 24 Aralık, şimdi bir resmi açıklama olmasa da birinci etapta gelmesi planlanan 3 milyon CoronaVac aşısının Türkiye’ye giriş yaptığı sav ediliyor. Bakan Koca ise geçtiğimiz günlerde mevzuyla ilgili yaptığı açıklamada aşıların depolarda hazır beklediğini ve onay sürecinin başladığını söylemişti. Birkaç günlük prosedürden sonra aşıların Türkiye’ye geleceğini söz eden Koca, birinci partide 3 milyon aşı geleceğini de bir kere daha vurgulamıştı. Bakan Koca’nın son açıklamasına nazaran bu ay sonu yahut Ocak ayının birinci haftası aşılama uygulaması başlayabilir. Uzmanlar aşının olumlu sonuç vermesi için herkesin aşı olmasının çok kıymetli olduğunu belirtiyor.
Aşı süreci tüm dünya için umut verici lakin kimileri için gergin bir bekleyiş kelam konusu. Onlar iğne korkusu olanlar…
AŞILAMA SÜRECİ KAYGISI
İğne fobisi yüzünden aşıya aralıklı olan insanların en büyük telaşı aşılama süreciyle ilgili. Dünyanın birçok yerinde bu fobiye sahip olan beşerler aşının süratli bir halde yapılacak olmasından korkuyor. Psikolog ve psikoterapist Hasret Koç Özden, içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde daha fazla ön plana çıkan iğne korkusu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye konuştu.
Özden birinci olarak dehşet sorununa dikkat çekiyor: “Hepimiz az ya da çok vücuda yapılan müdahaleler karşısında kaygı ya da dert yaşayabiliriz. Kaygı her his üzere insan hayatında kıymetli ve gerekli bir histir. Bizler korktuğumuz için hayatta kalırız. Korktuğumuz için geleceğe ait birikimler yaparız. Korktuğumuz için “yabancı” olanla bağ kurmayız… Asıl amacımız hiçbir vakit kaygıyı ortadan kaldırmak olamaz. Asıl olan endişelerimizi gerçekçi yerlere oturtmak olmalıdır.”
ENDİŞENİN SEBEBİ
İğne endişesinin mevcut ruhsal bozukluklar teşhis sistemlerinde Kan- Enjeksiyon-Yaralanma tipi fobi olarak sınıflandırıldığını belirten Özden, “Öncelikle fobik reaksiyonları belirleyen birtakım fonksiyon bozucu fikirler vardır. Kimi için iğne kaygısının sebebi, iğnenin kırılarak bedenin içinde kalması iken, kimisi için denetimi kaybetme, alay edilme, tiksinme, iğrenme, ağır kaygı korku nöbeti geçirme korkusu olarak tanımlanabilir. Bazen şahit oldukları ağır tıbbi müdahaleler ve başka insanlardan dinledikleri kaygı dolu tıbbi müdahale hikayeleri de bu fonksiyonsuz kanıların ortaya çıkmasına sebep olabilir” diyor.
İĞNE KORKUSU OLANLAR İÇİN NE YAPILMALI?
Korona virüsü aşılama sürecinin başlamak üzere olduğu şu günlerde iğne fobisi olan beşerler için Sıhhat Bakanlığı ve bakanlığa bağlı kuruluşlara büyük iş düşüyor. ‘Tıpkı çocuklarda olduğu üzere iğne korkusu olan yetişkinlerde de misal mevzularda hassasiyet gösterilmesi önemlidir” diyen Özden’in mevzuyla ilgili teklifleri şöyle:
- Habersiz, ansızın, gereğince ikna olmadan yapılan tıbbi müdahaleler bilhassa fobik yansılar gösteren bireylerde daha zorlayıcı ve kaçınan bir hale yol açabilir.
- Bu mevzuda mümkünse bireylerin aşılama süreci, vakti ve ayrıntıları ile ilgili mevzularda ayrıntılı bilgiye ulaşabilecekleri platformların oluşturulması gerekir.
- Aşılama sırasında gereğince hazır hissedebilecekleri küçük vakit aralıklarının, esnek tarihlerin yaratılması ve bu tedbirlere karşın şiddetli fobik reaksiyonlar gösteren bireylerin ruh sıhhati uzmanları tarafından ruhsal takviye kanallarına ulaşmaları sağlanmalıdır.
ABD’de yaşayan 46 yaşındaki Ali Beckman, aşılama sürecinden çekinen insanların durumunu anlamak için değerli bir örnek. Business Insider’a konuşan Beckman, korona virüsü aşılarının çok süratli bir biçimde yapılmasından çekiniyor. Beckman’in aşı korkusu ortaokul yıllarına kadar uzanıyor. O günlerde kızamık aşısı olmamak için annesine yalvaran ve enjeksiyondan çok korktuğu için astım krizi geçiren Beckman’in yaklaşık otuz yıl sonra gündeminde korana virüsü aşısı var. Kendisi korkusunu şöyle açıklıyor: “Birinin beni rahatlatması ve bana karşı sabırlı olması için vakit yok. Denetimi kendimde hissetmek istiyorum ve yapacağımı sanmıyorum.”
BİRİNCİ ADIM DEHŞETLE YÜZLEŞMEK
Özden’e nazaran kaygıyı yenmek için öncelikle fonksiyon bozucu fikirlerin farkına varılması ve tıbbi hususlarla ilgili pak bilgiye ulaşmak kıymetli taşıyor. İkinci olarak korktukları durum ya da obje ile ilgili aldıkları güvenlik sağlayıcı davranışların hepsinin az ya da çok iğne korkusunu beslediği bilinmeli. Özden, “Dolayısıyla bireylerin güvenlik sağlayıcı davranışlardan muhakkak uzak durmaları ve kolay manada fobik obje ya da durum ile yüzleşmeleri gerekmektedir” diyor.
Özden’in aktardığına nazaran; iğne yapılacak durumlardan kaçınmak, tıbbi müdahaleleri ertelemek, gebelik ya da tıbbi eğitimlerden vazgeçmek iğne endişesinin sürmesine sebep oluyor. Misal halde kan aldırırken uzman seçmek, birebir sıhhat kurumuna gitmek, iğne acısının azaltılmasına ait bir kadro uyuşturucu sprey ya da kremler kullanmak da yeniden iğne fobisinin sürmesine sebep olan davranışlar ortasında bulunuyor. Hasret Koç Özden, “Bu davranışların hepsi kişinin fobik uyaranla yüzleşmesine değil, fobik uyarandan kaçmasına hizmet etmektedir. Bu manada fobik yansıların de sürmesine sebep olacağı unutulmamalıdır” tabirini kullanıyor.
Psikolog ve psikoterapist Hasret Koç Özden
TAKVİYE İÇİN ÜÇ KIYMETLİ KRİTER
Şayet yüzleşerek ve üstüne giderek iğne kaygısının üstesinden gelmek mümkün olmuyorsa bu noktada ruhsal takviye almak gerekebiliyor. Özden, “Burada değerli üç kriterimiz var. Bunlar müddet, sıklık ve şiddet” diyor. Özden bahisle ilgili şunları söylüyor:
ENDİŞENİN SEBEBİ ÇOCUKLUKTA ZIMNÎ OLABİLİR
İğne fobilerinin olduğunu söyleyen birçok kişinin korkusunu “kendimi bildim bileli” diye tanımladığını belirten Özden’e nazaran; kalıtsal tesirler, bilişsel koşullanma ögeleri ve travmatik tıbbi müdahale tecrübeleri üzere birçok sebep kaygıyı oluşturan etkenler ortasında sayılabilir. Bilhassa çocukluk bu noktada kilit rol oynayabiliyor.
Özden mevzuya şöyle dikkat çekiyor: “Ebeveynlerin bir tehdit aracı olarak iğneyi kullanmaları, sınıflarda toplu aşılamalarda çocukların birbirlerinin fobik reaksiyonlarına maruz kalmaları, habersizce, apansızın ya da zorla ve şiddetli bir halde tutularak çocuklara aşı yapılması yanlışlı uygulamalardır. Çocuklara gereğince ve yaşına uygun bir halde açıklama yapılmadan yapılan aşılar da çocuklarda bu çeşit fobilerin oluşumuna taban hazırlayabiliyor.”
“Bu manada çocukların verdiği yansıları önemsemeli, sabırla ikna olmaları için onlara vakit vermeliyiz” diyen Özden, “Ebeveyn olarak evvel çocuklarımızın vücut bütünlüğüne ve hudutlarına hürmet göstermeliyiz. Çocuklarımızın bedensel hudutlarını istila etmemeliyiz” diyor.
KAYGINIZI ERTELEMEYİN!
Psikolog ve psikoterapist Hasret Koç Özden, kelamlarını şöyle noktalıyor: “Genel olarak tüm fobiler özelde iğne korkusu, bireylerde uzun yıllardır yaşanmakta olan endişelerdir. Şahıslar fobik kaçınmalar göstererek ömürlerine devam edebildiklerinden ötürü uzun yıllar kaçınarak ya da yardım almadan hayatlarına devam edebilirler. Lakin burada unutulmaması gereken değerli bir şey vardır: İğne ya da rastgele bir tıbbi müdahale korkusu nedeniyle tıbbi tedavileri ertelemek ya da iptal etmek er ya da geç alınacak teşhisin ağırlaşmasından öteki bir sonuca yol açmaz.”
Sözcü