BionTech-Pfizer aşısının akabinde bir hoş haber de Moderna’dan geldi. Klinik deneylerde başarılı sonuçlarla sona gelen iki şirket, yakın gelecekte kendi sonuçlarını ilan etmesi beklenen aşı geliştiricisi AstraZeneca için de çıtayı hayli üst taşıdı.
Pekala dünyaya olağanlaşma umudu veren BionTech-Pfizer ve Moderna aşıları hakkında neler biliyoruz? Birkaç soruda ele alalım.
1) Açıklanan sonuçlar ne manaya geliyor?
Moderna dün yaptığı açıklama ile aşının yüzde 94.5 oranında tesirli olduğunu belirtti. BionTech-Pfizer’ın geliştirdiği aşı için bu oranın yüzde 90 olduğu açıklanmıştı. Moderna’nın yaptığı bilgilendirmede; aşı olanlarda yan tesirlerin genelde kısa vadeli gerçekleştiği ve önemli bir covid olayının yaşanmadığı bildirildi.
Aşıların onay alması için en az yüzde 50 aktiflikte olması gerekiyor.
2) İki aşının ortak noktası ne?
İkisi de daha evvel “piyasaya sürülmüş bir aşı” geliştirmede hiç kullanılmamış RNA teknolojisini kullanıyor. Hedef bedenin kendi hücrelerini aşı üreten yapılar haline getirmek. Aşı, hücrelere corona virüsü proteinlerinin kopyalarını ürettiriyor, bu da gözetici antikorların üretilmesini sağlıyor.
3) İki aşının ayrıştığı yerler var mı?
Evet. Öncelikle fonlamada. Moderna ABD’nin covid-19 aşı programından 955 milyon dolarlık bir katkı aldı. Pfizer, Federal bir fon almadıklarını belirtirken BionTech Alman hükümetinden 444 milyon dolarlık dayanak gördü.
Lakin ABD Pfizer’dan 2 milyar dolarlık aşı siparişi yaparken Moderna ile ABD ortasındaki muahede ise şimdilik 1.53 milyar dolar pahasında.
Bir öteki fark da depolanma şartlarında. Biontech aşısının kullanılmadan evvel -70 derecede saklanması gerekiyor, aşı buzdolabı şartlarında yaklaşık 5 gün dayanıyor. Moderna ise aşısının buzdolabında 30 gün korunabildiğini açıkladı. Bu da dağıtım ve depolama mevzularında Moderna’yı rakibi karşısında (bugün için) avantajlı hale getiriyor.
4) Aşılar evvel nereye gidecek?
Her ne kadar üretimi artırmak için büyük bir efor gösterilse de aşıya global talebin arzın çok önünde olması bekleniyor. Moderna ABD ile 100 milyon, AB ile 80 milyon dozluk mutabakat yaptı.
Biontech CEO’su Uğur Şahin, Türkiye Sıhhat Bakanlığı ile görüşmelerin yapıldığını aktarmıştı. Fakat kaç milyon dozluk bir muahedenin öngörüldüğü şu an için bilinmiyor.
5) Ne vakit dağıtılacak?
Ön sonuçlar açıklandı ancak tetkikler bu paralde devam ederse hem Moderna’nın hem de Pfizer’ın FDA’dan acil durum yetkisi istemesi bekleniyor. Moderna önümüzdeki haftalarda düzenleyici kurumlara onay müracaatında bulunacağını açıkladı. Pfizer da Kasım’ın 3’üncü haftasında açıklayacağı bilgilerden sonra müracaat yapması bekleniyor.
6) BionTech’i artık biliyoruz, pekala Moderna’nın öyküsü ne?
Moderna’nın zirve yöneticisi Tal Zaks aşı ile ilgili geldikleri noktayı, “Hayatımın ve mesleğimin en kusursuz anlarından biri” diye tanımlıyor.
Şirketin mRNA teknolojisinden sorumlu bilim insanı ise Melissa Moore. Moore mesleğinin tamamını yeni aşılar üretmek için protein yapılarını tahlil etmeye adamış bir kişi. 1990’ların başında MIT’de mRNA hakkında birinci çalışmaları yapan Moore, 2013’te akademiyi bırakarak Moderna’ya başvurmaya karar verdi. Müracaatta kendisini “alanında dünyanın en iyisi” olarak tanıtan bilim insanı, 2016’da Moderna’da projenin başına geçti.
“15 yıl daha makaleler yazıp, daha fazla öğrenci yetiştirebilirdim. Lakin 80 ya da 90 yaşıma gelip geri baktığımda bu karardan pişman olurdum.”
Moderna 2010’da biyolog Derrick Rossi tarafından mRNA ile ilaç ve aşılar üretmek emeliyle kuruldu. Moore’un iştirakiyle tam manasıyla bir biyoteknoloji şirketi halini alan Moderna’nın portfoyünde 23 mRNA ilaç ve aşısı bulunuyor. Bunlar ortasında Zika, kuş gribi ve uçuk aşıları da bulunuyor. Fakat eserlerden hiçbiri şimdi piyasaya sürülmedi.
Yüklü hükümet takviyesi alan şirketin aşı fiyatlarını doz başına 32-37 dolar olarak belirlemesi ise tenkit aldı.
mRNA teknolojisini kullanan Moderna, Macaristan doğumlu biyokimyager Katalin Kariko ve Pensilvanya Üniversitesi’ndeki arkadaşı Drew Weissman’ın 2000’li yıllarından başında yaptığı araştırmalarından yola çıktı. İkili bu çalışmalarını bir şirket kurarak ilaçlara dönüştürmek istedi fakat hiçbir vakit klinik deney safhasına gelemedi. 2013’te Kariko, (artık yakinen tanıdığımız) BionTech’te çalışmaya başladı. Drew Weissman ise Pensilvanya Üniversitesi’nde HIV ve grip üzerine RNA aşıları geliştiriyor.
Sözcü
