Aşı ile ilgili yeni gelişmeler tüm dünyayı umutlandırdı. Lakin aşının hayatımıza girmesi, pandemiyle ilgili her şeyin bir anda hayatımızdan çıkması manasına gelmiyor. Evet, olağana dönmek istiyoruz fakat ‘eski normal’ ufukta görünüyor mu?
Aşı sonrası hayatın nasıl olacağı bilmecesine cevaplar aradık.
1) Olağana dönmek için aşı kural mı?
Aşı tek başına kâfi olmasa da mutlaka gerekli. Sürü bağışıklığına ulaşmak için tek kanıtlanmış yol aşı. Bunun için nüfusun yüzde 60’ının Covid-19’a bağışıklı hale gelmesi gerekmekte. Sürü bağışıklığında müspet kişi, çok sayıda bağışıklığa sahip olmayan şahısla temas edemiyor, yeni bir vücut bulamayan virüs vakitle ölüyor. Kâfi oranda bağışıklık oluşmadan denenen sürü bağışıklık formülü ise İngiltere ve İsveç üzere ülkelerde acı sonuçlara yol açtı.
2) Aşı olamayanlara ne olacak?
Aşı bilhassa ikinci dalgadan berbat etkilenen ülkeler için kısa vadeli bir sürü bağışıklığı vadetmiyor. Bu nedenle birinci maksadın riskli kümeler olması bekleniyor. Ön saflarda corona ile çaba eden sıhhat çalışanlarına, hastalığı ağır geçirme ihtimali yüksek olanlara aşıda öncelik verilecek. Böylelikle vefat oranları ve hastanelerdeki yoğunluk azalacak. Fakat maske takmaktan yahut ara koymaktan vazgeçildiği takdirde virüs gençler ortasında dolaşmaya devam edecek. Imperial College profesörü David Salisbury, herkesin aşı ile korunmayacağı kelam konusu orta periyot için “Aşı Plus” tarifini ortaya attı. Aşı Plus devrinin emeli maske ve toplumsal arayı koruyarak aşı olup aşıyla korunmayanların (yüzde 30), aşı olmayan yüksek riskli şahıslarla temasını kesmek.
3) Maskelerden kurtulamıyor muyuz?
Aşı Plus devrinin uzunluğunu aşının yahut aşıların tedarik ve satın alım süreçleri belirleyecek. Salisbury’ye nazaran, bu esnada maske takmaya, toplumsal arayı muhafazaya, seyahat konusunda önlemli olmaya, toplu taşıma konusunda çok dikkatli davranmaya ve mümkünse uzaktan çalışmaya devam edeceğiz.
Erken gevşeme, -ki Kurban Bayramı periyodunda ülkece deneyimledik- büyük bir risk yaratabilir.
4) Anneannemi ne vakit kucaklayabilirim?
Olağanlaşmanın en değerli göstergelerinden biri de ailemizde risk kümesinde olan şahıslarla temas etmek, onlara sarılabilmek. Aşı olan anneannemize, dedemize, anne ve babamıza sarılabilecek miyiz? Aşı olmak anneanneyi yüzde yüzde 100 korumaz. Biz de aşılı olsak dahi bilmeden virüsü taşıyor olabiliriz. Evet, ihtimaller daha düşük olacak lakin dikkat etmeyi bırakacak bir noktaya kısa vadede gelmeyeceğiz.
Burada kritik nokta testler. Harvard Üniversitesi’nden Michael Mina, süratli sonuç veren testlerin toplumun olağana dönmesi için hayati olduğunu söylüyor: “Hızlı testlerin hassasiyeti PCR’dan düşük olabilir lakin süratli testler o an virüsü yayanları tespit edebiliyor. Sık ve geniş ölçekte yapılan süratli testler aşıyı beklerken Covid-19’u durdurmaya yardım edebilir.”
5) Olağana dönüş için bir tarih verilebilir mi?
Bu mevzuda misal uzman görüşleri mevcut. Uzun lafın kısası: En az 1 yıl daha pandemiye karşı kendimizi dikkatli halde korumalıyız. Bunu yapmamak olağanlaşmayı uzatabilir.
ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü Lideri Dr. Anthony Fauci, “Başarılı bir aşıyla, toplum sıhhati tedbirlerini bir formda devam ettirerek, 2021’nin 3’üncü ve 4’üncü çeyreklerinde olağanlaşmaya benzeri bir durum görebiliriz” derken corona aşısını üreten BionTech’in CEO’su Uğur Şahin, “gelecek kışın” daha olağan olacağını belirtiyor.
2012 Nisan’a kadar 300 milyon doz aşının yapılması bekleniyor lakin ikinci dalga altında ezilen ABD ve Avrupa için dramatik bir değişim olması vakit alacak. Kelamı Şahin’e bırakalım: “Bu kış güç geçecek. Aşı ile bu enfekte sayılarında büyük bir tesir yaratamayacağız. Her şey yolunda giderse 2020 sonunda aşıları dağıtmaya başlayacağız. Büyük tesir yaz mevsimine kadar olmayacak. Yazın hastalık oranları düşmeye başlayacak. Sonbahardan evvel yüksek aşı oranlarına ulaşmamız çok hayati. Bunun olacağını düşünüyorum zira birçok aşı firmasına büyük talepler gidiyor.”
6) Olağana dönüşte hangi ülkeler avantajlı?
Corona uğraşı başarısı sayesinde olağana çok yaklaşan ülkeler var bile. Onlar için aşının eski normali sağlaması çok daha süratli olabilir. Yeni Zelanda ve Avustralya’da hayat halihazırda büyük ölçüde olağana döndü. Güney Kore’nin test ve takip sistemi bir örnek model haline geldi. Tayvan 200 gündür yeni hadise açıklamadı. Vietnam 5 Eylül’den bu yana corona vefatı yaşamadı. Virüsün yayıldığı ülke Çin’e ikinci dalga vurmadı. Finlandiya İskandinav komşularından daha iyi imtihan verdi.
Lakin bilhassa Avrupa’da ikinci dalgayı sert yaşayan İngiltere, İsviçre, Fransa, Türkiye üzere ülkelerde aşı ile gelmesi beklenen olağan nispeten gecikecek.
Sözcü
