BioNTech ve Pfizer iştiraki sonucu dünyaya dağıtılacak olan corona virüsü aşısı bir haftadır tüm dünyanın gündeminde. Aşıyı geliştiren firma ve firmanın kurucularına dair birçok şey yazılıp çizildi. Geldiğimiz noktada aşı hakkında merak edilen birçok soru mevcut. Corona virüsüne karşı yüzde 90 oranında tesirli olan aşı hakkında hazırladığımız bu derleme, insanların başındaki soru işaretlerine cevap arıyor.
1) Uzun vadeli yan tesiri olup olmayacağını nereden bileceğiz?
Tüm dünyada insanların içinde bu soruya dair bir kuşku oluştu. Öncelikle şunu söylemek gerekiyor. Imperial College London’da bağışıklık kısmı lideri olan Prof. Robin Shattock, aşılarla ilgili olumsuz olayların birçoklarının aşı yapıldıktan aylar yahut yıllar sonra değil, çok kısa bir müddet sonra meydana geldiğini belirtiyor. BioNTech’in geliştirdiği corona virüsü aşısına dönecek olursak, aşının güvenilirliği binlerce istekli üzerinde yapılan klinik deneylere dayanıyor.
Aşıların güvenilirliği, bağışıklık reaksiyonu üretme yetenekleri, klinik deneylerden elde edilen datalara dayanarak lisanslanıyor. BioNTech Pfizer aşısı da bu türlü bir süreçten geçiyor. Bugüne kadar 43 binden fazla şahsa uygulanan aşı, birinci olarak Nisan ayında test edilmeye başlanmıştı. East Anglia Üniversitesi’nde tıp profesörü olan Paul Hunter, yesyeni bir aşı çeşidinin kelam konusu olduğunu belirterek şunları söylüyor: “Birisinin aşının bir bileşenine alerjisi olması imkansız değil. Lakin bu, aşının uygulanmasından kısa bir mühlet sonra ortaya çıkacaktır.”
2) Bilinmeyen sıhhat problemleri için risk yaratır mı?
Aşı ruhsatlandıktan sonra bile bilim insanları, klinik araştırmaların az yan tesirlerini belirlemek için aşının güvenliğini izlemeye devam edecek. Prof. Shattock, bahisle ilgili şu ihtimale de dikkat çekiyor: “Eğer art planda aşıya aksi reaksiyon vermenize neden olacak bir sıhhat meseleniz varsa, muhtemelen tıpkı hastalık Covid-19’a çok daha berbat bir reaksiyon verecektir.” Shattock bu noktada insanların bir karar vermesi gerektiğini söylüyor. Lakin o karar kademesi için şimdi vaktimiz var.
Aşının bulunmasının corona virüsü salgını açısından insanları heyecanlandırdığından eminiz. Lakin bilinmeyen bir kalp rahatsızlığına ya da otoimmün bozukluklara karşı nasıl reaksiyon vereceğini bilmiyoruz. Rastgele bir aşı onaylanıp piyasa sürüldüğünde bu sorulara esasen cevap aranmış oluyor. Sonrasında da sıhhat sorunu olan şahısların bilhassa takip edildiği biliniyor. Şayet belli bir kümenin aşıdan olumsuz etkilenebileceğinden şüphelenmek için rastgele bir neden varsa, aşı konusunda dünyada yetkili olan kurum ve kuruluşlar, kelam konusu kümedeki güvenliği kıymetlendirmek için bir alt çalışma yapılmasını istiyor.
3) Aşı hakikaten olağana dönmemizi sağlayacak mı?
Şu ana kadar sırf 5 milyon insanı aşılamaya yetecek kadar doz üretildi. Bu ölçü olağana dönmek için kâfi değil. Aşı sayesinde toplumun bir gecede olağana dönmesinin mümkün olmadığını söyleyen Prof. Shattock, “Bu kademeli bir süreç olacak ve benim varsayımıma nazaran rastgele bir olağanlık derecesinin geri dönmesi en azından yaza kadar sürecek” diyor. Ayrıyeten şimdi dünyadaki hiçbir ülkenin aşılama stratejisi ortaya çıkmadı. Bu açıdan Türkiye de dahil nasıl bir yaklaşım benimseneceği bilinmiyor. En yaygın görüş ise şu tarafta: “Yaşlılara ve savunmasız kronik hastalığı olanlara öncelik verilecek üzere görünüyor. Aşılananların sayısı arttıkça, tahminen de hayatın olağana dönmeye başladığını görebiliriz. Zira böylelikle ağır hasta sayısının azalacağı tabir ediliyor. Daha az kişinin ağır bakıma gereksinim duyacağı ve daha az sayıda insan olduğu için, hastaların daha kaliteli tedavi alacağı bir gelecek bizi bekliyor üzere gözüküyor.
4) Corona virüsüne yakalandıysanız aşı olmanın bir manası var mı?
Bir soru işareti de corona virüsüne yakalananlarla ilgili olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin Madrid’den emekli bir fizik öğretmeni olan Bill Dixon şu soruyu sormuş: “Altı hafta evvel Covid-19 olmuştum. Bu yüzden bağışık olabilirim yahut olmayabilirim. Aşı olmanın bir manası olup olmadığı hakkında hiçbir fikrim yok.”
Şimdiye kadar aşı denemeleri, corona virüsüne maruz kalmamış bireylere odaklandı. Bu yüzden aşılamanın virüse maruz kalan beşerler üzerindeki tesiri bilinmeyen. Virüse karşı bağışıklık vakitle azaldığı için, geçmişte enfekte olanların da aşı olabileceği belirtiliyor. Prof. Shattock, “Doğal enfeksiyon sonucu gerçekleşen bağışıklık düzeyi değişkendir. Bu nedenle birtakım beşerler çok güçlü bir bağışıklık kazanırlar. Kimileri da hayli zayıf bir bağışıklık geliştirir” diyor. Shattock, aşının bağışıklık yansısını artıracağını söylüyor. Ayrıyeten insanların aşı olduktan sonra bile bağışıklıklarını güçlendirmek için ek destek dozlarına muhtaçlık duymalarının muhtemel olduğu söyleniyor.
5) Hakikat sıcaklıkta taşımak ve depolamak için nasıl bir altyapı gerekli?
Aşının taşınması, depolanması ve uygulanması pek kolay olmayacak. Şu anki görünüm bu tarafta. Lakin altyapı için çalışmalar başladı. Pfizer’ın, aşıyı hastaneler üzere lokal yahut bölgesel depolama tesislerine naklederken gerekli sıcaklıkta 1.000-5.000 dozu on güne kadar tutabilen bavul boyutunda nakliye konteynerleri tasarladığı bildirildi. Muhtemelen bu konteynerlerden çabucak kullanılmak için çıkarılacak. Aşının dondurucudan çıktıktan sonra 24 saat geçerliliğini koruyacağı belirtiliyor. Prof. Shattock ise bilhassa ağır kullanımın olduğu devirde çok sayıda aşı yapabilecek merkezlerin kurulmasının mümkün olduğunu söylüyor.
BioNTech Pfizer’ın aşısı dışında soğuk depolama gerektirmeyen öbür aşılar için çalışıldığını da belirtmekte yarar var. Bu yüzden tek umudumuz BioNTech Pfizer’ın aşısı olmasa da şu an onaylanmış olan yahut bu kadar muteber olan diğer bir corona virüsü aşısı bulunmuyor.
(Bu haber The Guardian’ın okuyucuların aşı ile ilgili sorularını yanıtladığı makaleden derlenmiştir.)
BioNTech aşısı için 7 büyük risk
Aşıyla ilgili güvenlik ve tesirin yanı sıra tedaviyi yavaşlatabilecek maniler de mevcut:
Güvenlik
Şimdi güvenlikle ilgili bir kaygı yok. Lakin Pfizer’ın aşıyı üretmesi için gerekli olan tüm güvenlik datalarının toplanması gerekiyor. Yaşlılar üzere yüksek risk kümesinde olan bireyler için daha fazla data gerekli. Bu dataların önümüzdeki hafta yayınlanması bekleniyor.
Tesir
BioNTech Pfizer’ın aşısının global ilaç denemelerinde on şahıstan dokuzunda tesirli olduğu kanıtlandı. Fakat aktiflik seviyesi için bağışıklık açısından son tahlil gerekebilir. GlobalData’da analist olan Philipp Rosenbaum, aşının önemli Covid-19 olaylarını ne kadar iyi önleyebileceği sorusunun cevaplanmasının aylar alacağını söylüyor. Ayrıyeten aşının yaşlı nüfusta ne kadar tesirli olup olmayacağına dair de bir soru işareti var.
Üretim
Uzmanlara nazaran aşıda kullanılan mRNA teknolojisinin avantajı, bir aşıyı potansiyel olarak daha süratli ve daha kolay üretebilmek. City of London Üniversitesi’nden profesör André Spicer, aşının nasıl üretileceğini öğrenmek ve bilgiyi paylaşmak konusunda da zorluk yaşanabileceğini söylüyor: “Aşı üreticileri uzmanlık bilgilerini muhafaza eğilimindedir zira bu onlara rekabet avantajı sağlar. Lakin bu teknik bilgiyi rakipler ortasında paylaşmak üretimi büyütecektir.”
Lojistik
İngiltere Sıhhat Sekreteri Matt Hancock, aşının üretim tesisinden hastalara taşınmasıyla ilgili lojistik karmaşıklıkların komplikasyonlara sebep olacağını itiraf etti. Birmingham Üniversitesi’nde soğuk iktisat profesörü Profesör Toby Peters’e nazaran, şu anda dünyanın hiçbir yerinde aşıları bu sıcaklıkta geniş ölçekte dağıtmak için lojistik kapasite yok.
Dağıtım
Aşının dağıtımı ve aşı için nasıl eşit erişim sağlanacağı konusunda sorun yaşayabiliriz. Aşının kullanımdan evvel birkaç gün evvel -70 dereceden daha sıcak bir soğuklukta çözülmesi ve saklanması gerekiyor. Bu durum sıhhat hizmetlerinin buzdolabına erişemediği fakir bölgeler için sorun yaratabilir.
İrtibat ve eğitim
Halkın itimadı, aşıların alımı için kritik kıymete sahip. İnsanları aşılamanın yararları hakkında eğitmek ve bağlantı kurmak her zamankinden daha değerli. City of London University’den Spicer, aşı ile ilgili eğitim kampanyaları yürütmenin değerine dikkat çekiyor.
Rekabetçi tehdit
BioNTech Pfizer corona virisüyle savaşmak için aşı sunan tek oyuncu değil. BioNTech Pfizer’a kadar Oxford Üniversitesi ile aşı geliştiren AstraZeneca, bitiş çizgisini birinci geçecek öncü olarak görülüyordu. BioNTech Pfizer’ın aşısının dağıtımıyla ilgili karışıklık önümüzdeki haftalarda çözülemezse rakip firmalar BioNTech Pfizer’a üstünlük sağlayabilir.
Sözcü
