Covid-19 genel olarak mukozalar aracılığıyla teneffüs sistemine saldırıp damlacık yoluyla bulaştığı için, bu sistem ve organları çokça araştırılmış durumda… Bununla birlikte bedende neredeyse tüm sıvı ortamlarda bulunduğu da tespit edilmiştir. Fakat teneffüs yolu dışındaki sistemlerdeki hasarları ve bulaş yollarıyla ilgili az sayıda bilimsel çalışma vardır.
HASTALARDAKİ BELİRTİLER
Geniş hasta sayılı bir çalışmaya nazaran Covid-19 erkek hastaların yüzde 19’u testislerinde bir çeşit konforsuzluk (ağrıdan çok baskı hissi) tanımlamışlardır. Aslında testisler ürettikleri spermlerin beden savunma hücreleri tarafından öldürülmeden yaşayabileceği özel bir immün karşılıksız alana (bağışıklık sisteminin cevapsız olduğu saha) sahiptir. Bu açıdan değerlendirildiğinde coronavirüsün testislerde uzun mühlet kalıcı olabilmesi mümkündür.
Prof. Dr. Cüneyt Adayener
SPERM SAYISINI AZALTIYOR
Bir diğer çalışmada, Covid-19 nedenli ölen 12 erkek hastanın testisleri otopsi ile incelenmiş ve 11’inin testislerinde anormallikler tespit edilmiştir. Mikroskobik olarak sperm yapan hücrelerinde şişme, baloncuklaşma ve en alt katmanda yırtılmalar ve ayrılmalar olduğu görülmüştür. Eylül 2020’ye kadar yaşayan Covid-19 hastaların sperm kıymetlerinin sağlıklı denetim kümesi ile karşılaştırıldığı tek çalışmada ise; 18’i iyileşmiş, 2’si faal Covid-19 hastası (aktif hastalıkları esnasında hastaneye yatanlar orta derecede ağır ve konutta tedavi edilenler hafif derecede hasta olarak ikiye ayrılmışlar) ile 14 sağlıklı erkek karşılaştırılmış. Sonuç olarak hastalığı orta derecede geçirip hastaneye yatışları yapılan olguların hem mililitredeki hem de total olarak sperm sayıları ve hem süratli ileri hakikat hareket hem de total hareketli olma oranları, hastalığı hafif olarak seyreden ve denetim kümesindeki sağlam olgulara nazaran bariz biçimde az olduğu raporlanmıştır.
VAKTE GEREKSİNİM VAR
CovId-19 virüsünün sperm üretiminden sorumlu hücrelere ziyan verdiği ve DNA hasarlanmalarına neden olduğu düşünülüyor. Çalışmalarda hem sayıda hem de harekette bozulmalar olduğu gösterilmiş. Fakat bir erkeği kısır-infertil olarak tanımlayabilmek için çocuk istemesi ve nizamlı alakada bulunmasına karşın bir yıllık müddette hamilelik gerçekleşmemesi gerekli. Bu tanıma nazaran Covid-19 hastalığı ve erkek infertilitesinin çalışılabilmesi için daha vakte gereksinim var.
HORMONU DA ETKİLİYOR
Covid-19‘u orta derecede yahut hastaneye yatırılıp tedavi görmek zorunda kalanlar başkalarına nazaran daha fazla risk altında. Covid-19’un, erkeklik hormonu olan testosteron üretimini de olumsuz etkilediği ile ilgili çalışmalar var. Düşük testosteronlu olguların hastalığı daha ağır olarak geçirdiği sav edilmiş. Lakin bu bir neden mi yoksa sonuç mu olduğuna ait şimdi kabul edilmiş bir gerçeklik yok.
HANGİ TESTLER YAPILMALI?
Üremeye yardımcı yollarda alınması gereken tedbirler dahi şimdi tam olarak belirlenebilmiş değil. Sperm dondurma ve ICSI üzere süreçler öncesinde HIV, Hepatit virüsleri üzere Covid-19’a da bakılmalı mı, bakılacaksa hangi metotla bakılmalı? üzere sorular şimdi karşılıklarını bulabilmiş değil. Bunun için daha pek çok çalışma yapılması ve paylaşılması gerekiyor.
Sözcü
