Covid-19 pandemisinde neredeyse bir yılı geride bıraktık. Virüs korkusu, sevdiklerini kaybetme kaygısı, toplumsal hayattan uzaklaşmak derken insanların üzerinde biriken gerilim yükü giderek arttı. Aylardır uğraş ettiğimiz corona virüsünde aşının bulunması insanlara umut vadetse de birçok insan pandemi yüzünden ruhsal ve fizikî meselelerin kıyısında yaşıyor.
Aylardır konutta olan ve hayatının birçoklarını dijital ortamda sürdüren insanların psikolojisi ne durumda? İçinden geçtiğimiz bu süreci sağlıklı bir halde atlatabilmek için neler yapılmalı? Örneğin toplumsal medya hakikaten de yalnızlığa deva oldu mu? Covid-19’un ruh sıhhatimizi nasıl etkilediğini Psikolog Özge Öztaşçı, Endüstriyel Psikolog Beğenilen Yana ve Uzman Klinik Psikolog ve Aile Danışmanı Feza Sergün Tophaneli ile konuştuk.
CORONA KORKUSU ANKSİYETE BOZUKLUĞUNA DÖNÜŞTÜ
Psikolog Özge Öztaşçı, “Hastalığın birinci vakitlerinde insanların en çok kaygı yaşadığı husus virüs kapma kaygısıydı, bu dehşet insanların uzun müddet kendini izole etmelerine neden oldu. Lakin yasakların artması kaygının yerini uzun mühlet kapalı ortamda kalmanın ve belirsizliğin neden olduğu anksiyete bozukluğuna bıraktı” diyor.
“Maalesef anksiyete bozukluğuna bedensel (somatik) yakınmalar da eşlik etti” diyen Öztaşçı, şöyle devam ediyor: “Kişiler, organik bir sebebi olmayan, gerilim kaynaklı baş dönmesi, mide bulantısı, bedensel ağrı üzere şikayetleri son vakitlerde ağır olarak yaşıyor. Üstelik birçok vakit bu yakınmalar corona virüsü belirtileriyle karıştırılıyor.”
Psikolog Özge Öztaşçı
‘Sosyalleşmek için toplumsal medyaya koştular’
Şahısların yaşadıkları gerilimden kaçmak ve biraz da olsa toplumsallaşabilmek için en yakın seçenek olan toplumsal medyaya yöneldiklerini kaydeden Öztaşçı, “Sosyal medyada geçirilen vakit şahısları biraz da olsa oyalayabiliyor. Fakat bunun süreksiz bir tahlil olduğu ve toplumsal medyada geçirilen vakit arttıkça olumsuz sonuçlar doğurma riskinin de arttığı unutulmamalı” diyor.
‘Olumlu şeylere odaklanın’
Özge Öztaşçı, süreci sağlıklı atlatabilmek için olumlu şeylere odaklanılması gerektiğinin altını çiziyor. Öztaşçı’nın tavsiyeleri şöyle:
- Bu sıkıntı vakitlerde yapabileceğimiz en kıymetli şey elimizdeki olumlu şeylere odaklanmak.
- Şayet olumlu şeylere odaklanmayı başarırsak bu vakitleri kendimizi geliştirmek için bir fırsat olarak görebiliriz.
- Bu durumun süreksiz olduğunu unutmamak gerekiyor.
- Ayrıyeten zorlandığımız durumlarda yardım istemekten çekinmemeliyiz.
FARKINDALIK ARTTIKÇA FİZİKÎ SIKINTILAR DA ARTTI
Endüstriyel Psikolog Beğenilen Yana, bu süreçte insanlarda virüsün direkt oluşturduğu bedensel sıhhat sorunları ve salgın ile bağlı anksiyete, panik, takıntılı fikir ve davranışlar üzere ruh sıhhati meseleleri görülebildiğini belirtiyor.
Beğenilen Yana, farkındalık sorununa dikkat çekiyor: “Salgının birinci vakitlerinde virüsün ortaya çıkardığı fizikî sonuçlar daha çok dikkat çekmiş ve ruh sıhhati sonuçları üzerinde durulmamıştı fakat farkındalık arttıkça bu husus üzerinde de çalışmalar başladı. Salgından sonra da olumsuz hisler peşimizi bırakmayabilir. Bunun bir nedeni salgın hastalık karşısında bireylerde tipik travma yansıları olan inkâr, şok ve şaşkınlık yansıları gözlenmesi olabilir.”
“Uzun müddettir pandemi gerçeği ile yaşıyoruz” diyen Yana, “Baş etme metotlarımızı geliştiremediğimiz vakit ruh sıhhatimiz olumsuz etkilenebiliyor” diyor. Yana, sevdiklerini kaybetme yüküne de vurgu yapıyor. “Sevdiklerini kaybetme yükünü de insanların taşımakta zorlandıklarını ve bunun yas sürecini uzattığını anlatan Yana, şöyle devam etti: “Sosyal dayanak alamamak, yalnız kalmak, ritüelleri gerçekleştirememek yas sürecini uzatabiliyor. Bu durum ayrıyeten bir risk kümesi oluşturabiliyor.”
Endüstriyel Psikolog Beğenilen Yana
‘İYİ HİSSETMEK İÇİN KENDİNİZİ ZORLAMAYIN’
Beğenilen Yana, pandemi sürecini sağlıklı bir formda atlatabilmek için ruhsal sağlamlığı destekleyecek okumalar, iyimserlik, esneklik, yaratıcılık, toplumsal maharetler ve toplumsal takviyenin kıymetini vurguluyor. Yana, “Alışık olmadığımız bir durum içindeyiz, kendimizi gülmek ve iyi olmaya zorlamak yerine hissettiğiniz hisleri paylaşalım” diyor.
‘Aşılama beşerler için umut verici’
Aşılamanın beşerler için umut verici olduğunu kaydeden Yana, bu süreçte ertelenen işlerin yapılmasının ve dayanışma içinde olmanın iyi geleceğini söyledi. Mental yorgunlukların fizikî sıkıntılara neden olabileceğini kaydeden Yana, “Örneğin Obsesif Kompulsif Bozukluğu (OKB) olanların daima el yıkama ve paklık mevzularına odaklanmaları, paklık ile ilgili obsesyonların pekiştirilmesiyle hastalık şiddetinde artışa neden olabilir” sözlerini kullandı.
Teknolojik yalnızlığa dikkat!
Beğenilen Yana, “Kişiler bu süreçte toplumsal medya ile yalnızlıklarına deva buldular mı?” sorumuza da cevap veriyor: “Mesafeler nedeniyle sabah günaydını bile dijital ortamlara taşındı. Lakin bu yalnızlığımıza deva oldu mu tartışılır. Toplumsal medyaya ait tavırlarımız, internet ve toplumsal medyayı nasıl kullandığımıza bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Toplumsal medya etkileşimlerimiz üzerinden yeni tip toplumsallıklar kurduğumuz ve bunun giderek bir norm haline geldiği de açık. Öteki bir yandan bu teknolojik bir yalnızlık da olabilir.”
‘HAYATLARIMIZI TEKRAR GÖZDEN GEÇİRDİK’
Uzman Klinik Psikolog ve Aile Danışmanı Feza Sergün Tophaneli ise, corona virüsünün hayatlarımızı tekrar gözden geçirme fırsatı verdiğini belirtiyor. “Virüs nasıl ki her şahısta tıpkı biçimde tesir oluşturmuyorsa, pandemi sürecinin yarattığı ruhsal tesirler de farklılık gösterebilmektedir” diyen Tophaneli, “Bu duruma verilen ruhsal reaksiyonlar de bireylere nazaran değişkenlik göstermektedir. Pandeminin ruhsal tesirleri, yalnızca yaşama yönelttiği tehdit açısından değil gündelik ömür rutinlerini tesirine bağlı olarak da tetiklenebilir. Toplumsal izolasyon, toplumsal etkileşimden yoksun kalmak, yalnızlık hislerini tetikleyerek bireylerin toplumsal dayanak almalarını zorlaştırabilir. Daha evvelce sahip olunan psikiyatrik teşhislerin da bu periyotta tekrar etmesi ve alevlenmesi kelam konusu olabilir” sözlerini kullanıyor.
Uzman Klinik Psikolog ve Aile Danışmanı Feza Sergün Tophaneli
‘Kendinize haksızlık etmeyin’
Kişinin ruhsal sıhhati ile bedensel sıhhati ortasında bağlantı olduğunu kaydeden Tophaneli, şöyle devam ediyor: “Psikoloji için vücut sıhhati değerlidir. Sabahları her zamankinden farklı bir his içinde uyanmamızın bu süreçte çok anlaşılır bir durum olduğunu kendinize söyleyerek güne başlamalıyız. Hangi duyguyu yaşıyorsanız bunun olağan ve doğal olduğunu kabul edebilmek gerekmektedir. Pandemi süreci her vakit müsabakaya alıştığımız sıradan bir travma değildir. Kendinize haksızlık etmeden içinde bulunulan sürecin olağandışı oluşunu fark edebilmek gerekiyor.”
‘Sosyal medyaya girme sıklığını denetim altına almalıyız’
Pandemi sürecinde toplumsal medyanın kullanım sıklığının arttığını söyleyen Tophaneli, son olarak toplumsal medyaya dair bir ikazda bulunuyor: “Sosyalleşmek ismine toplumsal medyaya akın etmek, toplumsal medya aracılığıyla yeni bilgiler ve haberler alma gayreti meçhullüğü azaltmak ve olaylar üzerinde denetim sağlama isteği olarak görülebilmektedir. Bilgi güçtür fakat kirliliğine de maruz kalabiliyoruz. Bilgi aldığımız toplumsal medya kaynağının sağlam olması, ulaşılabilir olmasından daha değerli. Toplumsal medya hesaplarına girme sıklığımızı denetim altına almaya çalışmalıyız.”
Sözcü
