Sıhhate Evet Derneği Lideri Prof. Dr. Elif Dağlı, endüstriyel trans yağ kısıtlamasının 1 Ocak 2021’de başlayacağını belirterek, Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik taslağına nazaran, besin etiketlerinde artık trans yağ ölçüsü yer almayacağını, lakin endüstriyel trans yağların eserlerde hangi ölçülerde bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması gerektiğini söyledi.
TRANS YAĞ NERELERDE BULUNUYOR?
Trans yağlar için, doğal kaynaklar (inek ve koyun üzere geviş getiren hayvanların süt eserleri ve etlerinde) ve endüstriyel olarak üretilen kaynaklar (kısmen hidrojene yağlar) olmak üzere iki ana kaynak bulunduğunu söz eden Dağlı, açıklamasına şöyle devam etti:
“Endüstriyel olarak üretilen trans yağlar, margarin üzere sertleştirilmiş bitkisel yağlarda bulunuyor ve çoklukla atıştırmalık yiyeceklerde, fırınlanmış yiyeceklerde ve kızartılmış yiyeceklerde karşımıza çıkıyor. Bilhassa pastacı kremaları, milföy hamurları, poğaça ve baklava üzere eserlerde endüstriyel trans yağ kullanılıyor. Üreticiler çoklukla trans yağları öteki yağlardan daha uzun bir raf ömrüne sahip oldukları ve ucuz oldukları için kullanıyorlar. Lakin besinin tadı yahut maliyetini etkilemeyecek daha sağlıklı alternatifler kullanılabilir.”
Trans yağ tüketiminin kalp ve damar hastalıkları, kalp krizi, felç, obezite, diyabet, kanser, astım, gebelik komplikasyonları için risk oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Dağlı, Dünya Sıhhat Örgütü’nün 2023 yılına kadar besin tedarik zincirinden endüstriyel trans yağların kaldırılması kararı aldığını ve bu amaca ulaşılabilirse, bulaşıcı olmayan hastalıkların değerli bir kısmında ve bunlara bağlı ölümlerde azalma sağlanabileceğini vurguladı.
Prof. Dr. Elif Dağlı
“YENİ DEĞİŞİKLİKLERİN KİM TARAFINDAN ÖNERİLDİĞİ BİLİNMİYOR”
“7 Mayıs 2020 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan “TÜRK BESİN KODEKSİ BESİNLERE VİTAMİNLER, MİNERALLER VE MAKUL ÖBÜR ÖĞELERİN EKLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK” son tüketiciye sunulan besinlerde her 100 gram yağ içinde trans yağ oranının yüzde 2 ile hudutlu olacağı belirtilmişti. O tarihte etiketlerde trans yağ yüzde 1 altında olan eserler için “trans yağ yoktur” ibaresi kullanılmaktaydı. Bu kademeye gelinmesi için uzun bir mühlet çok sayıda uzman ve kamu vazifelisi emek verdi.” halinde konuşan Dağlı, “Birdenbire Aralık ayı başında neden ihtiyaç duyulduğu anlaşılmayan bir yönetmelik taslağı karşımıza çıktı. Yeni değişikliklerin kim tarafından önerildiği ve neden icap ettiği bilinmemektedir” diyerek vatandaşların besinlerdeki trans yağ içeriğini bilme hakkına sahip olduğunu söyledi.
1 OCAK’TA RESMİ OLARAK TRANS YAĞ KISITLAMASI BAŞLIYOR
Yeni düzenlemeye geçilmesine yalnızca 15 gün kala, “Türk Besin Kodeksi Besin Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” taslağı konuşulmaya başlandığına dikkat çeken Prof. Dr. Elif Dağlı, şöyle devam etti:
“Oysaki endüstriyel trans yağların hangi ölçülerde eserde bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması, birebir eserden birden fazla tüketilmesi yahut kısıtlı trans yağ içeren farklı eserlerin birebir vakitte tüketilmesi nedeniyle alınacak toplam trans yağ ölçüsünü önerilen günlük limit üzerine çıkaracağından, tüketicinin etiketlerde endüstriyel trans yağ ölçüsünü da görmesi açısından kıymetlidir. Aksi halde getirilecek kısıtlama aktifliğini yitirecektir demiştik. Lakin burada dikkat edilmesi gereken konu, etiketlerden trans yağ ölçüsünün çıkartılmış olması değildir, ‘endüstriyel trans yağların’ etiketlerden çıkartılmış olmasıdır. Bunu açmak gerekirse; Dünya’nın hiçbir yerinde, hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların eserlerde kullanılan ölçüsünün denetlenmesi ve hayvansal kaynaklı trans yağ ile hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların birlikte kullanıldığı eserlerde bunların birbirinden ayrıştırılarak uygunluğunun denetlenmesi için kullanılacak standart bir tahlil metodu mevcut değildir. Dünya Sıhhat Örgütü bunun farkındadır ve standart bir tahlil metodu geliştirilebilmesi için çalışmaları mevcuttur. Denetlenmesi mümkün olmayan bir yasal düzenleme daveti yapmış olmak garip kaçmıştır. Kısıtlı hususun ölçümünü yapamadığınız bir düzenlemede uygulamanın nasıl denetleneceği hususu eksiktir. Bu nedenle kontrol için ya mevcut bir metoda referans verilmesi yahut yeni bir tahlil metodu açıklanması mecburidir -ki bu bilimsel olarak mümkün değildir- ya da endüstriyel trans yağ imalatının yasaklanması zaruridir. Neden artık değil de 2023’te yasaklanacak sorusunun karşılığında neo-liberal siyasetlerin varlığını tekrar keşfetmek sıkıntı değildir. Bu durum yalnızca Türkiye’de değil tüm dünyada konu edilmektedir.”
TRAN YAĞ TEHLİKESİ HERKESİ ETKİLİYOR
Trans yağların tesirlerine dikkat çeken Dağlı, “Anne karnındaki bebeğin maruziyeti hudut sistemi gelişiminde bozukluklara, çocuklarda fazla tüketim astım ve alerjik hastalıklara, erişkinlerde tüketim kanserler, kalp- damar hastalıkları ve metabolik sendroma yol açar” biçiminde konuştu.
“Sürecin başından beri Türk Kardiyoloji Derneği ile farkındalık çalışmaları sürdürmekte, mevzuat etaplarını izlemekteyiz. Sivil toplum olarak her görüşmeye açılan mevzuata yazılı olarak görüş bildirdik. Bizim teklifimiz etiketlerin kalması ve içeriği bildirmesidir” biçiminde konuşan Dağlı, trans yağ üretiminin büsbütün durdurulması gerektiğine de vurgu yaptı.
Sözcü
