Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca geçtiğimiz günlerde Çin aşısı CoronaVac ile ilgili 50 milyon dozluk bir mutabakata varıldığını açıkladı. Hali hazırda aşının faz-3 çalışmaları Türkiye’de de başladı. Çalışmalarda 12 bin 450 kişinin aşılanması planlanıyor. Pekala aşıyla ilgili ne kadar bilgiye sahibiz?
- Çin’den alınan aşı vatandaşlara fiyatsız olarak uygulanacak.
- Aralık ayında en az 10 milyon doz aşı alımı hedefleniyor.
- Türkiye’ye ulaştığında iki haftalık inceleme sürecinden geçtikten sonra vatandaşlara uygulanmaya başlanacak.
Tıp mecmuası Lancet’te yayınlanan bir makaleye nazaran aşının inançlı olduğu kaydedildi. Makalede iki CoronaVac dozunun 18-59 yaş aralığındaki yetişkinlerde iyi tolere edildiği ve orta derecede bağışıklık oluşturduğu sözlerine yer verildi. Lakin aşıyla ilgili vatandaşların başında birçok soru işareti var. Aşının yan tesirleri neler? Neden Pfizer/Biontech ya da Moderna aşısı değil de Çin aşısı? Aşı yeteri kadar aktiflik sağlıyor mu? Biz de bu soruları sozcu.com.tr olarak, Enfeksiyon Hastalık Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan‘a sorduk.
1) Çin menşeli aşı CoronaVac hakkında gereğince bilimsel dataya sahip miyiz?
Vatandaşların akıllarındaki en büyük soru işaretlerinden biri aşı gereğince sağlam mi? Mevzuyla ilgili aşı çalışmalarında faz-3 kademesinin değerli olduğuna dikkat çeken Prof Dr. Mehmet Ceyhan “Aslında bütün aşılarla ilgili birtakım bilgiler açıklandı ancak bu açıklanan bilgilerin bir birden fazla bilimsel bilgi halinde değil de maalesef daha çok firmaların ya da aşıyı geliştirenlerin basın açıklamalarıyla oldu. O yüzden aşıyla ilgili bilinmeyen noktalar var. Çin aşısının aktifliği ile ilgili açıkçası çok bir data yok. Şimdi Türkiye’deki çalışmaların hiçbiri tam manasıyla neticelenmiş değil. Çin aşısıyla ilgili Türkiye’de iki çalışma yapıldı. Sıhhat çalışanları üzerinde yapılan çalışmaların şimdi ortasına bile gelinmedi. 12 bin kişilik genel halk üzerinde çalışmaya zati yeni başlandı. O yüzden elimizde bu aşının aktif olduğuna dair yalnızca faz 2 çalışmaları var. Onlar da birkaç yüz şahsa yapılır ve yalnızca bir fikir verir. Temel yüz binlerce insan üzerinde yürütülen faz-3 çalışmaları kıymetlidir.” tabirlerini kullandı.
2) Neden öteki aşılar değil de CoronaVac?
Biontech/Pfizer ve Moderna aşılarının yüzde doksan oranında aktif olması tüm dünyada heyecan uyandırdı. Fakat bu iki aşının da lojistik ve dağıtım evresinde önemli zorlukları var. Bu aşıların uygulanabilmesi için gelişmiş depolama tekniklerine gereksinim var. Şu an geliştirilen aşılar ortasında Türkiye’nin sadece ‘inaktif’ aşıları kullanabileceğini belirten Ceyhan “İnaktif aşılar özel dağıtım şartları gerektirmez. Çin’den alınan inaktif aşının Biontech/Pfizer ve Moderna aşılarından fiyat olarak da çok bir farkı yok. Amerikan Pfizer şirketinin mRNA aşısının -70 derecede saklanıp uygulanacağı noktaya gönderilmesi gerek ve orada da -70 derecede tutulması gerek. Bu çok maliyetli. Sayın Bakanın açıklamasına nazaran Çin aşısıyla ilgili 50 milyon dozluk bir mutabakat yapıldı. Bakan da esasen ‘Biz Çin aşısı alacağız. Başka aşılar da hazır olduğunda ruhsat için başvurur ve eczaneler üzerinden paralı olarak satılır’ dedi. Lakin Biontech/Pfizer ve Moderna aşıları için eczacının 10-15 bin dolarlık soğutma dolabı alması gerekiyor. Bu şu an uygulanabilir durmuyor” tabirlerini kullandı.
3) Yan tesirleri olacak mı?
Brezilya’da aşı çalışmalarında istekli olan bir kişinin vefatı nedeniyle aşı çalışmaları askıya alınmıştı. Akıllara aşının yan tesirlerinin olup olmadığı sorusu gelmişti. Lakin daha sonra mevt nedeninin aşı olmadığı açıklanmış ve aşı çalışmaları tekrar devam etmişti. Aşı çalışmalarının o süreçte Türkiye’de de durdurulması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, aşının yan tesirleriyle ilgili “Çinlilerin yan tesir konusunda faz-1 ve faz-2 çalışmalarına ilişkin bilgileri var. Fakat genel manada inaktif aşılara baktığımızda, etkin aşılara nazaran yan tesirlerinin daha az olduğunu görürüz. Zira inaktif aşılarda vatandaşlara meyyit virüs verilir. Öbür yandan inaktif aşılarda oluşan bağışıklık etkin aşılara nazaran daha kısa periyodiktir. İnaktif aşılar en eski aşı geliştirme tekniklerinden biridir, zira kolay yapılır. Virüsü bir yerde çoğaltıp kimyasal bir unsur ya da ısı ile öldürürsünüz sonra insanlara enjekte edersiniz” açıklamasında bulundu.
4) Aşının ürettiği antikor ölçüsü ile ilgili tasalar var. Bu yerinde bir kaygı mi?
Tıp mecmuası Lancet’te yer alan bir makalede aşının Covid-19 hastalığını atlatan birine nazaran daha az antikor ürettiği belirtildi. Bunun bu evrede bilinmesinin mümkün olmadığını belirten Ceyhan “Burada beklentimiz aşının daha kuvvetli bir bağışıklık bırakması. Fakat gerçekte ne kadar olacağını daha göreceğiz. Ama hastalık tam bir bağışıklık bırakmadığı için Çin aşısının hastalığa nazaran daha az antikor ürettiğini söylemek yanlışsız değil. Giderek artan yeni açıklanan olaylarda ikince kez hastalık geçiren hadiseler da yayınlanmaya başladı. Esasen yayınlarda da ikinci kere Covid-19’a yakalananların daha ağır seyrettiği belirtiliyor. Kimi hastalıklarda hastalık aşıdan daha fazla antikor, daha yüksek bağışıklık bırakır. Birtakım hastalıklarda tam bilakis aşı hastalıktan daha kuvvetli bir bağışıklık bırakır. Örneğin, kızamık, kabakulak üzere hastalıkları geçirdiğinizde aşıya nazaran daha kuvvetli bir bağışıklık gelişir. Rahim ağzı kanseri aşısı, zatürre aşısı, menenjit aşısı hastalığa nazaran daha kuvvetli bir bağışıklık bırakır” dedi.
5) Aşı sayesinde virüse karşı bağışıklık kazanacak mıyız? Kimler aşı olacak?
Biontech/Pfizer ve Moderna aşılarının aktiflik düzeyine çok güvenmemek gerektiğini söyleyen Ceyhan, çalışmaların sadece iki haftalık dataları içerdiğini ve bu müddetin en az 3 ila 6 ay olması gerektiğini belirtti. Hastalıkla ilgili ne kadarlık bir antikor seviyesinin gözetici olduğunun tam olarak bilinmediğine değinen Ceyhan “Bizim gayemiz nüfusun yüzde 60’ının bağışık hale gelmesi. Diyelim ki yüzde seksen tesirli bir aşı uyguladık. Münasebetiyle Türkiye nüfusunun neredeyse yüzde seksenini aşılamanız lazım. Bu aşılar bilimsel etik kurallara nazaran çocuklarda uygulanamıyor. Türkiye nüfusunun yüzde 20’sinin çocuk olduğunu düşündüğümüzde, neredeyse bütün erişkinlere bu aşıyı yapmak zorundasınız. Aşı aksiliği ve aşıya karşı olan güvensizlik de göz önünde bulundurulduğunda orada çok önemli bir çaba olacak” tabirlerini kullandı.
TÜRKİYE’DEKİ AŞILAMA İLE İLGİLİ SON DURUM
- Aşılamanın devam eden basamaklarında her 500 gönüllüde orta kıymetlendirme raporu hazırlanıyor.
- 6 Kasım tarihli orta kıymetlendirme raporuna nazaran aşının değerli bir yan tesiri yok. En sık görülen yan tesirler yorgunluk (%7,5), baş ağrısı (%3,5), kas ağrısı (%3), ateş (%3) ve enjeksiyon yerinde ağrı (%2,5)
- Aşılama; yüksek riskli sıhhat çalışanları ve olağan riskli gönüllüler olmak üzere iki basamakta devam ediyor.
- Covid-19 aşısının, toplamda 12 bin 450 istekli üzerinde uygulanması planlanıyor.
- Aşı çalışmasında, gönüllülerin bir kısmına gerçek aşı, öteki kısmına ise plasebo veriliyor. Bu sistem, bilgisayar programı tarafından rastgele olarak belirleniyor ve hangi gönüllüye ne yapıldığını araştırma grubu bilmiyor.
- İstekli vatandaşlar üzerinde yapılacak denemelerde, her 3 şahıstan 2’sine gerçek aşı uygulanacak. Bu sayede gerçek aşı ile aşı olmayanlar ortasında tesir farkı ortaya konulabilecek.
- Çalışmanın bitiminde, plasebo kolundaki tüm gönüllüler de tekrar merkezlere davet edilecek ve gerçek aşı uygulaması yapılacak.
Fiyatı ne kadar?
Reuters’ın haberine nazaran CoronaVac’in tek dozu Çin’de 200 yuana (yaklaşık 30 ABD Doları) mal olacak. Lakin kelam konusu aşının ülkelere nazaran farklı fiyattan satılması da ihtimal dahilinde. Endonezya merkezli Bio Farma, aşının doz başına Endonezya’da 13.60 dolara mal olacağını bildirdi.
Sözcü
