Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından, 15 Ocak 2021 tarihi prestijiyle Türkiye genelinde müracaat süreci tamamlanarak tescil edilen 11 coğrafik işaretli yöresel eser, 15 Ocak 2021 tarihli 93 sayılı Resmi Coğrafik İşaret ve Klasik Eser İsmi Bülteni’nde yayımlandı.
Gaziantep’ten menengiç kahvesi ve nohut dürümü, Karamanlı rezenesi, Kütahya’nın paşa helvası, Adana’dan taş kadayıfı ve karakuş tatlısı, Afyonkarahisar’dan Sultandağı kirazı ve Sultandağı gılli kirazı, Bayburt’tan süt böreği ve ekşi lahana, Edirne’den Deva-i Misk helvası yeni coğrafik işaret tescili alan eserler oldu. Böylelikle Türkiye genelinde coğrafik işaretli eser sayısı da 650’ye yaklaştı.
TESCİL ALAN ESERLER VE ÖZELLİKLERİ
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nin tescilini aldığı Antep menengiç kahvesi:
Gaziantep ilinin dağlık kesimde yabani olarak yetişen menengiçlerin kavrulup öğütülmesiyle elde edilen macun hâlindeki kahve. Yağ içeriği fazladır. Süt ile karıştırılarak pişirilir. Kafein içermez. Gaziantep’te 1600’lü yıllardan beri, menengiç meyveleri kavrularak, dövülerek ya da çekilerek menengiç kahvesi tüketiliyor. Bir rivayete nazaran 4. Murat’ın Bağdat Seferi sırasında burada dinlenmiş ve kendisine menengiç kahvesi ikram edilmiş.
Gaziantep’i Geliştirme Vakfı tarafından tescili alınan Antep nohut dürümü:
Geçmişi 19’uncu yüzyıla dayanan, haşlanmış ve baharatlarla zenginleştirilmiş sade ve salçalı nohudun çeşitli garnitürlerle (maydanoz, domates, patlıcan yahut patates kızartması) 223 sayı ile coğrafik işaret olarak tescilli Antep tırnaklı pidesine sarılması ile hazırlanan, yörede bilhassa kahvaltı ve öğlen yemeği için tercih edilen bir yiyecektir. Gaziantep’in en meşhur sokak lezzetleri ortasında sayılır.
Karamanlı Belediyesi tarafından tescili alınan Karamanlı rezenesi:
İki metreye kadar boylanan iki yıllık kokulu otsu bir bitkidir. Karamanlı’da yetiştirilen rezenenin yaprakları saplı ve tüysüz, gövdesi dik, içi boş silindir formundadır. Rezenenin çiçekleri uzun saplı ve bileşik şemsiye durumundadır. Protein ve yağ bakımından güçlü bir bitki olan Karamanlı Rezenesi, element ve güç kıymetlerinin yanı sıra uçucu yağ oranlarının ve uçucu yağ bileşenlerinin yüksek olması nedeniyle ilaç ve besin endüstrinde tercih edilir.
Kütahya Ticaret Borsası tarafından tescili alınan paşa helvası:
Kütahya vilayetine mahsus klasik bir tatlı olup, geçmişi Osmanlı devrine dayanır. Küçük küpler halinde, sert lakin dişe yapışmayan yapıdadır ve üzeri susam ile kaplıdır. Kütahya’da helvacılar tarafından 1898 yılında devrin Osmanlı Valisi Fuat Paşa için yapıldığı rivayet edilir. Paşa’nın helvayı beğenmesi üzerine ‘paşa helvası’ olarak isimlendirilmiştir. Bilhassa ramazan aylarında tüketilir.
Adana Ticaret Odası’nın tescilini aldığı Adana taş kadayıfı:
Gözenekli yapıda 9- 10 santimlik daire halindeki pişmiş hamurun katlanıp ortasına ceviz konularak kızartılan şerbetli tatlıdır. Üretimi günlük yapılır. Geçmişi eskiye dayanan; merasimler, adaklar temsil, şenlik ve tanıtım tertipleri üzere özel günlerin yanı sıra günlük olarak da sıkça tüketilen Adana taş kadayıfı ile coğrafik hudut ortasında ün bağı bulunur.
Edirne Ticaret Borsası’nın tescilini aldığı Deva-i Misk helvası:
39 çeşit baharat ve bileşen, yumurta akı, şeker ve potasyum bitartarat kullanılarak üretilen Deva-i Misk helvası, Edirne ilinin Osmanlı İmparatorluğuna başşehirlik yaptığı yıllardan günümüze uzanan tarihi miras içinde yer alan bir eserdir. İçinde birçok baharat bulunan bu eser Osmanlı Edirne’sinde halka fiyatsız olarak dağıtılan özel bir tatlıdır. Bir şekerci ustası tarafından üretilen helvanın Osmanlı padişahı II. Murat’ın Edirne’ye geldiği gün padişaha sunulduğu ve ismini kendisinin koymasının istendiği bilinir.
Sultandağı Kaymakamlığı’nın tescilini aldığı Sultandağı kirazı:
Sultandağı ve Çay ilçelerinde birinci olarak dikimi 1940-1950 yılları ortasına dayanır ve kiraz şenlikleri 1968 yılından günümüze kadar devam edegelmiştir. Verilen coğrafik hudutla ünü ve bilinirliliği bulunan Sultandağı kirazı bölgesinin ihracata husus tarım eserlerinin ortasında yer alır. 1050 metre rakımda, Eber ve Akşehir göllerinin buharlaşma ve nemlendirme tesiriyle ortaya çıkan mikro-klima tesiri, bölgede üretilen kirazlarda kendine has renk, tat ve iriliğin oluşumuna katkı sağlar. Hasat vakti çoklukla yılın 20 Haziran- 25 Temmuz tarihleri ortasındadır. Sapıyla bir arada, fazla büyük olmayan taşıma kaplarına el ile toplanarak hasat edilir.
Sultandağı Kaymakamlığı’nın tescilini aldığı Sultandağı gılli kirazı:
Birinci olarak yetiştirilmesi 1940’lı yıllara dayanır. Belirtilen coğrafik alanda 1980’li yıllardan itibaren büsbütün ticarete bahis olacak biçimde kapama bahçeler halinde yetiştiriciliği devam etmektedir. Eber ve Akşehir göllerinin buharlaşma ve nemlendirme tesiriyle ortaya çıkan mikro- klima tesiri bölgede üretilen kirazlarda kendine has renk, tat ve iriliğin oluşumunu sağlar. Meyve eti rengi koyu kırmızı-siyah renkte, meyve eti yükü 6-7,5 gram, meyve eni 20-23 mm, suda çözünebilir kuru unsur en az yüzde 20’dir. Erkenci bir çeşitten üretilen Sultandağı gılli kirazının hasat edilmesi genel olarak haziran ayı içerisinde gerçekleştirilir.
Adana Ticaret Odası’nın tescilini aldığı Adana karakuş tatlısı:
Yörede uzun yıllardır üretilmekte ve tüketilmekte olan şerbetli bir tatlıdır. Özel hedefli buğday unu (baklavalık-böreklik), yumurta, tuz ve su ile hazırlanarak yoğrulan hamurdan alınan bezelerin açılıp, ortalarına ceviz serpilerek, tekniğine uygun olarak sarılıp kesilmesi ve kızartıldıktan sonra şerbet içine daldırılması formunda üretilir. Kendine has açma, sarma, kesme ve pişirme formülü ve son eserin görünümü ile ayırt edilir. Düğün, bayram, şenlik, çeşitli özel günler vb. üzere toplu yemek yenen tertiplerde ikram edilir.
Bayburt Belediyesi’nin tescil aldığı Bayburt süt böreği:
Yufka ile hazırlanarak fırında kızartılan ve üzerine süt şerbeti dökülen tatlı börektir. Kendine has üretim metoduyla coğrafik hudut ile ün bağı bulunur. Yörede bilhassa ramazan ayında, bayram, düğün ve davetlerde ikram edilir. Süt, tereyağı, yumurta ve un ile hazırlanan hamur dinlendirildikten sonra ortası nişastalanarak ince yufkalar halinde açılır. Yufka ortalarına kavrulmuş fındık serpilir, üzerlerine de tereyağı dökülür ve büyük üçgen dilimler halinde kesilip fırında kızartılır. Üzerine süt şerbeti dökülür. Bayburt Süt Böreği gevrek ve çıtır yapılır, ne çok sert ne de yumuşaktır. Yüzeyi parlak pembemsi, iç kısmı sarımsı beyaz renktedir.
Bayburt Belediyesi’nin tescilini aldığı Bayburt ekşi lahana:
Salamura lahana turşusu, tuzlanmış kurutulmuş kemikli et, bulgur, kuyruk yağı, tereyağı, soğan ve salça kullanılarak ve tencerede pişirilerek hazırlanan, tadı mayhoş bir yemektir. Kendine has üretim metoduyla uzun yıllardır üretilen Bayburt ekşi lahananın coğrafik hudut ile ün bağı bulunur. Bayburt Ekşi Lahana üretimi için evvel lahanadan (kelem), turşu yapılır. Yemeğin üretiminde kullanılan bir başka materyal olan kurutulmuş kemikli et ise kaburga etinin tuzlanıp taş fırınlarda kurutulmasıyla elde edilir. (DHA)
Sözcü
